Doğal vantilatörler Marmara Bölgesi’nde Pazartesi günü öğle saatlerinde, kuzey ve iç bölgelerin geri kalanında ise Pazartesi gecesi devreye giriyor.
Yukarıdaki grafiği lise bilgilerinizle ve şu yazıdan (Türkçe) faydalanarak okuyabilir, bilim insanlarının hava tahmin işinde ortaya çıkan belirsizlikleri nasıl ele aldıklarını öğrenebilirsiniz.
ÖZET: Orta ve Doğu Karadeniz kıyılarında Cumartesi gecesinden başlayarak -en azından- hafta ortasına kadar aralıklı ve yer yer şiddetli, sele yol açma ihtimali yüksek yağışlar… Pazartesi gününden itibaren güney, iç ve batı kesimlerde Afrika kökenli yeni bir sıcak hava dalgası; hafta ortası civarı kuvvetlenmek üzere…
********
İlk ve en önemli mevzu, Orta ve Doğu Karadeniz kıyılarındaki bazı yerleri fena vuracağı belli olan şiddetli yağışlar. Hava tipi (sinoptik durum), Samsun selindeki duruma oldukça benziyor, bunun yeri biraz değişik. Yukarıda, WRF modelinin Cumartesi ilk saatlerden başlayarak Salı günü yaklaşık sahur vaktine kadar nereye ne kadar yağış düşeceğini gösteren haritası var (daha ayrıntılı ve her gün iki kez güncellenen haritalara şuradan ulaşıyorsunuz). Yağmur Cumartesi gecesi yer yer başlayacak, önümüzdeki günlerde etki alanını genişletecek. Samsun’un Çarşamba ve Terme ilçeleriyle Ordu ve Giresun illerinin tamamı, şu anki görünüme göre sele maruz kalma bakımından en riskli yerler… Ama unutmayalım ki yağmura yol açan hava kütlesinin önceki rotasından biraz sapması, komşu il ve ilçeleri de kolaylıkla topun ağzına getirecektir.
Ülkemizin özellikle güney ve iç bölgelerinde çok sıcak bir yaz mevsimi yaşanıyor. Muğla’nın Milas ilçesinin son 1 haftada kaydettiği günlük en yüksek sıcaklık değerlerini (gölgede-gerçek-ölçülen sıcaklıklar, derece olarak) yazıyorum: 41.0, 43.1, 43.9, 43.9, 45.7, 45.0, 40.0 … Son 2 günde 5.7 derece serinleyip 40 dereceye düşmek? Şaka gibi.
Dün (Çarşamba) ölçülen öteki en yüksek sıcaklıklara bakınca da (aşağıda) değerlerde geçtiğimiz günlere nazaran bir parça düşüş görüyoruz, ama bunu serinleme olarak nitelemek ayıp olacaktır. Ankara 34, İzmir 36, Bodrum ve Adana inadına 40’ar derece olmuş (bunlar hissedilen değil, gerçek, gölgede ölçülen hava sıcaklıkları). Sadece, 30-31 derece sıcaklık ölçülen İstanbul’da poyrazın da yardımıyla epey serinleme/rahatlama olduğunu söyleyebiliriz.
Hem atlattığımız badireyi anımsayıp hem de yakın gelecekte olacaklara bir göz atınca, içinde bulunduğumuz günleri kıymetli saymak gerektiği ortaya çıkıyor. Örneğin evinde klima olmayan İstanbullular son iki gece doya doya uyumuşlardır umarım, ben öyle yaptım. Zira önümüzdeki günler yine birtakım işkencelere sahne olabilme potansiyeline sahip. Aşağıda İstanbul’a ait GFS diyagramı var.
Bir süredir WRF isimli kısa vade / sınırlı alan hava tahmin modelinin çıktılarını görselleştirme işi ile uğraşıyorum. Önümüzdeki zamanlarda sistemi her gün çıktı üretir hale getirdiğimizde, siz sayın hava delilerinin ve deli olmayan meraklıların bakmaya doyamayacağı harita ve grafiklerle huzurlarınızda olmak istiyoruz. Bu amaçla, şimdiye kadar ürettiğim grafiklerden bazı örnekleri bu yazıda sizlerle paylaşıp görüşlerinizi alacağım. Her türlü övgü, eleştiri ve önerinizi yazınız, grafikleri hem işlevsellik, hem anlaşılabilirlik, hem de estetik bakımdan değerlendirelim. Modelin isabet yeteneği ile ilgili de konuşabiliriz, ama unutmayın ki alansal çözünürlük halen düşük (24 km) ve veri asimilasyonu da henüz başlamadı.
Aşağıdaki çıktılar (birden fazla var, “gerisine de bakayım”a basıp devam edin), 31 Ocak 2012 saat 12’den 2 Şubat 2012 saat 00’a kadar olan zaman dilimini kapsıyor. Animasyonlara tıklarsanız, animasyonları oluşturan grafiklerden bir örneği daha büyük olarak görüp inceleyebilirsiniz.
***********
Yeni başlık açılana kadar (ne zaman açılır bilinmez, işlerim yoğun) yorumlarınız için lütfen Atış Serbest bölümümüzü kullanınız (üst menüden ulaşılıyor). – Ozan
1 Mart güncellemesi: Sistemin kar şampiyonlarından biri olan Ankara’da iki gün boyunca karın nasıl biriktiğini aşağıdaki videodan izleyin. Onur’un harika bir çalışması, teşekkür ederiz kendisine.
Şekil 1. Kutsal Roma imparatoru I. Maximillian'ın epik şiir tarzında yazılmış renkli ve alegorik otobiyografisi olan Theuerdank'da (1478), çığlar çizgi filmlerden alışık olduğumuz şekliyle dağlardan yuvarlanan dev kar topları olarak karşımıza çıkıyor. Halbuki böyle bir çığ oluşumu söz konusu bile değildir. Hatta, 19. yüzyılda bile büyük kar topu düşüncesi hala yaygın yer buluyordu (2). Resmin kaynağı: http://de.wikipedia.org/wiki/Theuerdank (telif hakkı kısıtlaması yoktur)
Bir
Ali Değer Özbakır
Ozan Mert Göktürk
ortak çalışmasıdır. Yazının büyük bölümünü kaleme alan ve burada da yayımlanmasına izin veren sevgili dostum dağdelisi Ali’ye sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Dağdelisi‘ni de takip etmenizi tavsiye ederim.
———–
“En büyük çığı bile küçük şeyler tetikler”
Vernor Vinge
———–
Birikmiş kar ve eğim, dağlık alanlarda başa gelebilecek en büyük felaketin baş mimarıdır: Çığ. Çığlar da, heyelan ve kaya devrilmesi gibi temel olarak bir kütle hareketidir. Ancak kar, yeryüzünde yer alan diğer doğal malzemelere kıyasla çok daha düşük mukavemete sahiptir ve bu da çığları diğer kütle hareketlerine nazaran daha sık rastlanan bir fenomen yapar [1]. Diğer taraftan dünya genelinde çığlar çoğunlukla düşük nüfus yoğunluğuna sahip dağlık alanlarda meydana geldiğinden diğer büyük doğal afetlere kıyasla daha az can kaybına neden olur.
Özellikle Ocak ve Şubat aylarında meydana gelen yoğun kar yağışlarının ardından çığ haberleri de bültenlerde yerlerini aldı. Tunceli-Erzincan, Tunceli-Ovacık, Hakkari-Van, Hakkari-Çukurca ve Çukurca-Şırnak karayolları başta olmak üzere birçok hat ulaşıma kapandı. Bu yazıyı hazırladığımız sıralarda (17 Şubat Cuma akşamı) yoğun kar yağışı, sözünü ettiğimiz bölgeleri tekrar etkisi altına alıyor ve yeni çığlar kara ulaşımını engellemeye devam ediyordu. GFS modelinden elde edilen meteograma göre (Şekil 2), Bitlis’e Pazar akşamına kadar 36 mm yağış düşecek, bu, var olan 210 cm’nin üzerine yarım metre civarı daha kar yığılacağı anlamına geliyor. Bitlis’in, yerel özellikleri nedeniyle modellerin gösterdiği yağıştan çok daha fazlasını alabilen bir yer olduğunu göz önüne alırsak, eklenecek yarım metre kar için en az ifadesini kullanmak yanlış olmaz. Ülkemizin doğusunda Bitlis’e benzer yerel iklim özellikleri gösteren, ama daha küçük olduğu için kar kalınlık bilgisini elde edemediğimiz yüzlerce yerleşim yeri bulunuyor, ve bunların birçoğu önümüzdeki günlerde çığ tehdidi altında olacak.
Hoca yeni başlık aç! lobisi devreye girmeden hamlemi yapıp, sevgili hava delilerinin değerli yorumlarıyla süsleyebilecekleri yazıyı daha Cumartesi akşamından yazmaya karar verdim. Önümüzdeki hafta yoğun olacağım, WRF’nin derinliklerinde geziniyorum, bu hava tahmin modelini ülkemize özel isabetli tahminler üretir hale getirebilmeyi umuyoruz… Birkaç hafta içinde ilk sonuçları almış oluruz. “Battı” denen Yunanistan’da üretilen SKIRON‘un İstanbul’daki DEK yağışlarını nasıl nokta atışla tahmin ettiğini sık sık gözlüyoruz; şahsen bir yandan hayranlık duyuyor, bir yandan da bu ülkenin bilim insanlarından birisi olarak utanıyorum, hiç değilse başka bir model üzerinde biraz kendimiz uğraşıp bir alternatif üretebilmeliyiz.
GFS'nin önümüzdeki hafta için bir haftalık toplam yağış tahmini
Adana-Mersin arasındaki otoyoldan Toroslar, 5 Şubat 2012
Şu an bulunduğum odanın penceresini açtığımda, hatta biraz dikkat kesilince açmaya dahi gerek olmadan kesintisiz bir foşşş sesi işitiyorum. Ülkemizin bu köşesinin ücralığı ve dolayısıyla sessizliği (İçel’in Erdemli ve Limonlu beldeleri arasındaki kıyı şeridindeyim), işittiğim sesin buranın atmosferine kolayca hakim olmasına neden oluyor. Denizin beş on metre ilerde olduğunu bilmesem, binanın yanında bir şelalenin çağladığını düşünebilirdim, o derece. İniş çıkışlar seçilebilse de, dalgaların çıkardığı gürültülerin içiçe geçmiş halinin gayet tekdüze olduğu söylenebilir. Bugün birlikte çalışmaya başladığımız ülkemizin sayılı oşinograflarından Emin Özsoy hocam, denizin bu gürültüsüne beyaz gürültü (white noise) dendiğini söyledi. Benle birlikte siz de öğrenmiş oldunuz.
Demem o ki, ey siz memleketin kuzeyinde ve orta platosunda oturan hava delileri, sizin beyaz örtünüz varsa, benim de beyaz gürültüm var! Kulağınıza zavallı bir avuntu gibi gelebilir… Ama hem geçtiğimiz hafta İstanbul’da kara doymuş olmam, hem de Akdeniz’in insanı hemen sarıveren havası aklımı sizin oralarda bırakmıyor. Önümüzdeki günlerde ve haftalarda işlerim epey yoğun olacağından bloga sık sık katkıda bulunamayabilirim, ama siz devam edin lütfen. Yaklaşan soğuk ve yağışlı hava dalgasıyla ilgili yazıyı Santiago yazdı, bu paragraftan sonraki kısım ona ait. Çok teşekkür ediyoruz. Ayrıca sağ olsun, benim yeni mekanımda görülebilecek olan şiddetli yağışlardan bahsetmeyi de ihmal etmemiş, kendisini hocam kaç kg yağar? acele cevap! diye sıkıştırmak büyük bir zevk olacak 🙂 Herkese iyi haftalar.
————————————————————————
Geçtiğimiz hafta başta İstanbul olmak üzere birçok şehirde son yılların en ağır kış şartlarını yaşatan Sibirya Soğukları, üç dört günlük aradan sonra tekrar sahne alıyor.
Şu saatlerde merkezi Yunanistan üzerinde yer alan 990 milibarlık derin bir alçak basınç merkezi, Salı gününden itibaren Muğla-Antalya-Diyarbakır-Van rotasında bir yay çizerek Pazar gününe kadar ülkemizi etkileyecek.
GFS modelinin yer seviyesi basıncı (beyaz kalın çizgiler) animasyonu
Özet ve Uyarı: İstanbul’da Pazar akşam saatlerinde tekrar başlayan kar yağışı; Pazartesi, Salı ve Çarşamba günleri aralıklarla ve zaman zaman kuvvetli olmak üzere devam edecek. DİKKAT: Önümüzdeki günlerde şahit olacağınız türden kar yağışları, aynı anda geniş alanlarda görülmeyebilir, mesela hem Avcılar’da hem Kadıköy’de kuvvetli kar yağmayabilir; öte yandan bu tür kar yağışları dar alanları uzunca bir süre yoğun biçimde etkileyerek birçok aksaklığa yol açabilir, bu bakımdan yaz yağmurlarına az çok benzerlik gösterir. Bu yağışa “deniz etkisiyle gerçekleşen kar sağanakları / yağışları” denir. Bostancı’dan günlük güneşlik ya da sadece hafif kar yağışlı bir havada yola çıkıp, Boğaziçi Köprüsü’nün üzerinde yoğun bir kar yağışıyla ve bu yüzden sıkışmış trafikle karşılaşabilirsiniz. Ama bunu sadece örnek olsun diye söyledim, bu tür yağışların saat kaçta hangi semti etkileyeceği sadece radar görüntüleri takip edilerek bilinebilir. Tabii ki yüksekteki ve kuzeydeki semtlerde kar yağışının günlük hayatı aksatma şansı daha fazla olacaktır. Bu yüzden Pazartesi, Salı ve Çarşamba günleri tedbiri elden bırakmayınız, “kar kar diyorlardı, bu kadarcıkmış işte” demeyiniz. Yarım saat seyahat ederek gideceğiniz İstanbul’un başka bir semtinde ummadığınız hava olaylarıyla karşılaşabilir, ya da kar tam bitti sanırken en yoğun haline maruz kalabilirsiniz.
Yani, örneğin NTV’nin internet sitesinde gördüğümüz “İstanbul’da yoğun bir kar yağışı beklenmiyor” açıklaması, önümüzdeki üç gün yaşanacak olan hava olaylarının tarifi ve doğru haber verilmesi bakımından yanlıştır. Bu haberi okuyanlar, İstanbul’da görülecek kar yağışlarının şehrin hiçbir yerinde günlük hayatı aksatmayacağını düşünüp tedbirsiz davranabilirler. Ağırlığı olan medya kuruluşlarının halkı daha doğru bilgilendirmeleri gerekir.
Kar yağışlarının önümüzdeki günlerde başka nerelerde görüleceğini şu adresten öğrenebilirsiniz.
Ankara’da ya da Gaziantep’te oturuyorsanız, “ne zaman yumuşamıştı ki zaten” diye sormanız normal, çünkü buralarda kar pek ara vermeden yağıyor… Fakat geçen haftaki aşırı soğuklardan sonra birçok yerde görülen ılınmayı es geçmemek lazım. Hatta bu ılınma bazı yerlerde bir gün içerisinde gayet şiddetli biçimde meydana gelmişti, örneğin Afyon’daki 24 saatlik sıcaklık artışı 26 dereceyi bulmuştu. Kışı ve soğuğu kapınızın önündeki duruma göre değil ülke genelinde hakim olan şartlara göre değerlendirirseniz… işte belki muhabbetlerde biraz havanız filan olur yoksa şart da değil yani 🙂
Perşembe’den itibaren Trakya’dan başlayarak, Cuma günü de İstanbul’da kar ve rüzgar olarak kendini göstermek üzere, hakiki kış havasına tekrar merhaba diyeceğiz. Hafta sonu çoğu yerde hafif yağış ama bol buzlanma olacak. Güncellemeleri bu başlığın yorumlarında yapacağız… Takipte kalın.
GFS'nin Cumartesi öğle saatlerinde görüleceğini tahmin ettiği yer yüzeyi sıcaklığı haritası. Sıfır derece izotermini kalın mavi çizgiyle belirttim.
Önümüzdeki hafta ise ne olacağı henüz net değil. Görünen o ki soğuklar bir süre daha devam edecek… Fakat bu soğukların derecesini, yerini sağlama almış gözüken Sibirya yüksek basıncının gireceği şekil ve dolayısıyla kuzeydeki Sibirya soğuğunun ne yöne ve ne kadar yayılacağı belirleyecek. Model çıktılarına ve bu mevsimdeki klimatolojik eğilimlere göre önümüzdeki hafta için (30 Ocak Pazartesi ve sonrası) var olan üç senaryoyu ve ihtimallerini aşağıya yazıyorum.
Hava Delisinin Not Defteri 