Önümüzdeki hafta Pazartesi ve Salı günü, daha çok Marmara’da olmak üzere memleketimizin kuzeybatısında biraz serinleme, belki az bir şey de yağış var o kadar, sonra Eylül başına kadar sıcaktan başka bir şey gözükmüyor falımızda… İnsanın pek yazası da gelmiyor haliyle… Neyse, gün olur devran döner diyelim, umut fakirin ekmeği.
“Ne olur?” diyenlere cevabı yine editörümüz Erdem Erdoğan veriyor…
——————
İstanbul Atatürk Havalimanı Meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar ortalama sıcaklıklarını derleyerek elde ettiğimiz verilere göre, istatistiksel olarak yazın en sıcak bölümüne yarın itibariyle giriyoruz. (13 Temmuz – 23 Ağustos).
Bu bölümü de kendi içinde ikiye ayırırsak yazın en acımasız olduğu dönemin ise 20 Temmuz – 10 Ağustos arasındaki 20 gün olduğunu söyleyebiliriz.
Yazın başından bu yana sıcaklık dalgalanmaları oldu, bununla beraber son senelere göre gayet serin bir 40 gün geçirdik. Bol yağış da bu güzelliğin kaymağı oldu.
Peki bundan sonrası nasıl olacak? Önümüzdeki 15 gün için kısaca yorumlamaya çalışalım…
Bir Oğuz Aydın çalışmasıdır.
—————
Yukarıda yer alan grafikte MGM İstanbul istasyonlarının 2013 Ağustos ayı sıcaklık ortalamaları ve ay içindeki maksimum ve minimum sıcaklıkları gösteriliyor. Atatürk Havalimanı istasyonunda sıcaklık değerleri, kendi normalinin ortalama sıcaklıkta 3.1, maksimum sıcaklıkta 2.5, minimum sıcaklıkta da 2.9 derece üzerinde kaldı.
A.GENEL VERİLER
Merhaba. Ağustos ayı geçtiğimiz yılların ağustoslarına göre nispeten serin, bu yılın Haziran ve Temmuz’una göre daha sıcak geçti. Mevsim normallerinin tam 3.1 derece üzerinde gerçekleşen sıcaklık ortalaması da bunun bir kanıtı. Ayrıca yine bu Ağustos ayı 27.2 derecelik ortalama sıcaklık değeri ile 2010’dan sonra son 30 yılın en sıcak Ağustos’u oldu. Tek teselli ise aşırı yükselmeyen gece sıcaklıkları oldu. Maksimum sıcaklıklar yüksek değerlerde iken ve nemin etkisiyle boğucu gündüzler yaşanırken fazla yükselemeyen gece sıcaklıkları gece fazla bunalmamamıza sebep oldu. Ağustos’un ilk ve son 2 günü dışında Mgm istasyonları yağış kaydetmedi. Sadece ay ortalarında Kuzeybatı Çatalca’da lokal bir alanda yağış görüldü. Rüzgarlar ise kuzey ve kuzeydoğu yönlerden genelde kuvvetli esti. Güneşlenme süresi ise Temmuz’a göre 0.3 saat düşüşle 9.8 saat olarak gerçekleşti. Ayın çok büyük bölümünde parçalı az bulutlu gökyüzü hüküm sürdü.
Aşağıda güneşten gelen ve dünyadan geri uzaya yollanan enerjinin hangi yolları izlediği gösteriliyor. Atmosferdeki havanın ve yeryüzündeki suların ısınması çoğunlukla, yere kadar ulaşan ve oradan geri yansıyan güneş ışınlarının marifetiyle oluyor. Bu yüzden alçak yerlerdeki sular ve hava -genelde- yükseklerden sıcaktır.
Güneş ışınlarının nerede ne kadar emildiğini, nereden ne kadar yansıdığını; ve dünyanın ışınım yoluyla soğuyarak ısıl dengesini nasıl koruduğunu gösteren şema.
Peki ne kadar sıcaktır? Örneğin, yazın sonundaki günlerden birinde İstanbul’da deniz suyu sıcaklığı 24 derece, denizden yaklaşık 1500 metre yüksekteki havanın sıcaklığı da 15 derece olsun. Aşağısı ile yukarısı arasındaki 24 – 15 = 9 derecelik bu fark makul bir farktır, atmosfer düşey (dikey) yönde dengeli/duraylıdır, havada yukarı doğru hareketler ya hiç olmayacak ya çok az olacaktır, gökyüzü de buna bağlı olarak az bulutlu veya açık olacaktır.
Raporun iskeletini hazırlayan editörümüz Onur Kapucu, Michigan State Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği yüksek lisans öğrencisidir. Yazıya ben de eklemeler yaptım – Havadelisi.
———————————–
Uzun süren ayrılıktan sonra Temmuz’da İstanbul Atatürk Havalimanı’na indiğimde beklediğimden çok daha az bunaltıcı bir havayla karşılaşınca oldukça sevinmiştim. Geçen sene aynı tarihlerde İstanbul dahil ülkece kavruluyorduk.
Nispeten serin geçen Temmuz sonrası Ağustos, sıcağıyla birlikte gelmesine benzer şekilde, sıcağıyla kapanacak gibi duruyor.
GFS hava tahmin modelinin önümüzdeki Perşembe günü 850 hPa (yerden 1500 metre yükseklik) için öngördüğü sıcaklık dağılımı. Pembe renklerin ve hayatından bezmiş adamın olduğu yerlere dikkat. Sadece Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Türkiye’de varlar.
Pazar günü Basra Alçak Basıncı’nın Güneydoğu Anadolu üzerinden üzerimize taşıyacağı sıcak hava, ilerleyişini sürdürerek hafta içi Marmara’da bile etkili olacak.
GFS’nin aşağıya aldığım İstanbul falından görülebileceği üzere Hans, Çarşamba’dan itibaren Cumartesi’ye kadar İstanbulluların zor günler geçireceğini söylüyor. (Diyagramı nasıl okuyacağınızı buradan öğrenebilirsiniz, gayet basittir.)
MGM/DMİ verilerine göre sıcaklık, Çarşamba saat 16 itibariyle mevsim normalinin Erzurum’da 4, Ankara’da 5, İstanbul’da 7, Adapazarı’nda 8, Edirne ve Balıkesir’de 9 derece üzerinde gerçekleşti. Durum yalnızca Şanlıurfa gibi birkaç güney ilinde ‘normal’.
Mevsimsiz sıcaklar yaklaşık bir hafta daha bizimle olacak. “Normal”e dönüş, gelecek haftanın sonunu dahi bulabilir gibi duruyor. Yani Eylül, Temmuz ve Ağustos’a benzeme eğilimini devam ettirerek, İstanbul ile ülkenin batı ve ortasındaki birçok yerde kendi normalinin üzerinde bir sıcaklık ortalamasıyla bitecek.
**********************
Okumaya üşenenler için özet: Temmuz’un sonunda tarihsel eğilimlerden yola çıkarak yaptığımız Ağustos tahmini doğru çıktı. Havalar -ortalamada- sıcak oldu. Eylül için de aynı yöntemi uygularsak… İstanbul’da (ve Türkiye’nin batısında) Ağustos ayı normalden sıcak geçtiği için Eylül ayının da kendi normalinden sıcak geçme olasılığı, serin geçme olasılığından yüksektir diyebiliriz. Ayrıca -bundan bağımsız olarak- hava tahmin modelleri de Eylül ayının en azından ilk günlerinin normalden sıcak geçeceği konusunda hemfikir. Fakat tüm bunlar, Eylül’de de serin ve yağmurlu günler olmayacağı anlamına gelmiyor.
**********************
İstanbul’un verilerinden yola çıkarak konuşuyorum, ama sıcaklık bölgesel olarak tutarlı bir değişken olduğu için, Türkiye’nin batısında oturuyorsanız söylediklerim sizin şehriniz için de az çok geçerlidir: Bu gece geride bırakacağımız Ağustos ayı, ara ara yaşanan serinliklere rağmen İstanbul’da normalden 1-2 derece daha sıcak oldu (tarihsel/istatistiki eğilimlere uygun olarak). Bunu ENKA’nın Balmumcu otomatik istasyonunun verilerinden yola çıkarak söylüyorum.
İstanbul’un Kartal istasyonunun uzun yıllar Ağustos ayı ortalama sıcaklığı (şu bağlantıya göre) 24.2 derece imiş, Balmumcu’nun uzun yıllar ortalamasının Kartal’ınkinden azcık daha düşük olacağını varsayarsak, Balmumcu’da normalden sapmanın 1-2 derece arasında olduğunu söyleyebiliriz (tabii ki kesin sayıları Eylül ayı içerisinde MGM söyleyecektir, Atatürk Havalimanı verileriyle haşır neşir olmayı seven editörümüz Santiago da belki bize yardımcı olabilir).
İyi haber: Bugünden (Cuma akşamı) itibaren sıcaklıklar, kademe kademe olmak üzere, rekor değerler civarından normallerin üzerine doğru, ülkenin kuzeybatısında ise normallere gerileyecek. Birçok yerde serinlik filan yine olmayacak, ama böyle bir yazda buna şükretmeyeni Allah taş yapar. Son üç hafta içerisinde, memleketin her yanında bir sürü sıcak rekoru tarihe gömüldü.
Kötü haber: Önümüzde koca bir yaz ayı daha var.
Mevsimlik tahminleri orada burada okumuştunuz, şu yazımda bazılarını paylaşmıştım. Ben de sizin için küçük bir istatistik çalışması yapıp, Temmuz’un nasıl geçtiğinin Ağustos ayının nasıl geçeceğiyle bir ilgisi olup olmadığına baktım (bu yaptığım çalışma, Cumulonimbus rumuzlu arkadaşımızın Ankara için yaptığı çalışmanın aynısı). Eğer ilgisi varsa, bu geçirdiğimiz süper sıcak Temmuz’dan yola çıkarak, Ağustos için söylenmeyen bir şeyler söyleyebiliriz.
“Özet geç” diyenler için hap bilgi ve sonuç: İstanbul’da, kendisinden önceki ayın ortalama sıcaklığına bakarak, ortalama sıcaklığını en yüksek isabetle tahmin edebileceğimiz ay, Ağustos. Temmuz aşırı sıcak geçtiği için, Ağustos’un yüksek bir olasılıkla normalden sıcak geçeceğini söylemek, istatistiki metotlarla yapılabilecek anlamlı ve geçerli bir tahmin. Ama unutmayın ki, istatistiki yöntemler her zaman sınırlı olanaklar sunar ve sürprizleri / kural dışılıkları açıklayamaz.
Yukarıdaki tabloda, İstanbul için uzun yıllar aylık ortalama sıcaklıklarının birbirleriyle olan istatistiki ilişkisi görülüyor (verileri şuradan aldım). Bir sürü anlamsız sayı var gibi görünse de, aslında öyle değil, anlam çıkarmak son derece basit. Tabloyu şöyle kullanacaksınız: En üst satırda yan yana yazılan aylardan bir tane seçin. Örneğin, kırmızıyla yazdığım Haziran’ı. Haziran sütunundaki alt alta sıralanmış değerlerden birini seçin. Mesela, kırmızıyla belirtilen 0.51’i. Şimdi bu 0.51’den sola doğru gidin, Temmuz’a geleceksiniz. Yani 0.51 değeri (korelasyon), İstanbul’da yaklaşık son 170 yıl içindeki Temmuz’ların, kendilerinden önce gelen Haziran’lara göre nasıl bir sıcaklık davranışı içinde oldukları konusunda fikir veriyor. Hangi fikri verdiğini de anlatayım.
(Bir Santiago çalışmasıdır.)
Yaz daha yeni başlıyor! Son on yılın verilerine göre İstanbul’un yazı 20 Temmuz – 20 Ağustos arasındadır (grafikte dikine yeşil çizgiler arası). Halihazırda mevsim normallerinin 2-3 derece üzerindeyiz ve istatistiksel olarak en sıcak döneme yeni girmekteyiz (Gündüz: 30 ve üzeri, gece 22 derece ve üzeri).
Güncelleme: 2010 Ağustos ayı, GHCN (Küresel Tarihsel Klimatoloji Ağı) verilerine göre, 27.7 derece ile ortalama sıcaklık bakımından İstanbul’da son 170 yılın en sıcak ayı olarak kayıtlara geçti. Daha önceki rekor 26.6 ile 2002 Temmuz’una ait. Bugünkü bina yoğunluğunun etkisini, GHCN’nin temel aldığı istasyonların 1930’dan önce Kandilli ve Beyoğlu’nda bulunmasını göz önüne alsak dahi, bu değer son derece ekstrem bir değer. Daha birçok merkezde de rekor kırılmış olabilir, fakat kontrol etmedim.
———————–
Aşağıdaki grafik Enka’nın İstinye sırtlarındaki istasyonundan:
Ağustos ayında ölçülen en düşük sıcaklık, Eylül’ün ilk günü ölçülen en yüksek sıcaklığın altına inememiş. Bu istasyon İstinye sırtlarında, Maslak’a yakın bir yerde, İstanbul’un devamlı kuzey rüzgarı alan, en serin yamaçlarından birinde kurulu.
Hava Delisinin Not Defteri 