Sağ sütunda GFS Modeli En Son İstanbul Falı diye geçen, blogun en önemli linklerinden biriyle ilgili açıklamaları bu sayfada bulacaksınız. Şimdilik sadece grafiğin üzerindeki yazıları Türkçe’leştirip temel bilgileri veriyorum, daha sonra bu sayfayı da genişletiriz.

Yukarıdaki grafiğe, şu adresten, harita üzerinde gösterilen noktalardan ilgilendiğiniz birine basarak ulaşıyorsunuz.

Şu adresten de şehir adlarını kullanan diyagramlara ulaşabilirsiniz. Şehrin adını, sonra da “Ensemble T850 und Nds” (Topluluk 850 milibar sıcaklığı ve Yağış) yazan seçeneği işaretleyin, “Zeigen”a basın (Almanca: “Göster”). Yukarıdaki grafiğin bu sefer siyah arka planlısına ve enlem boylam yerine şehir adları yazanına ulaşacaksınız. Tek fark, yukarıdaki grafikte gri ile gösterilen “Hepsinin Ortalaması”nın (Ensemble Mittel), bu grafikte beyaz ile gösterilmesi.

GFS, açık yazarsak Global Forecast System (küresel tahmin sistemi), ABD Milli Çevresel Öngörü Merkezleri’nin (NCEP) küresel ölçekte çalışan hava tahmin modeli. Ana çalıştırma, kontrol çalıştırması ve bütün senaryoların hepsine birden, “GFS Ensemble” (GFS Topluluğu) deniyor.

Yeşil Çizgi: Ana GFS çalıştırması. (Çalıştırma = Run). Bu çalıştırma, bize önümüzdeki 1-4 gün için en gerçekçi model tahminini sunuyor, çünkü model en yüksek alansal çözünürlükle ve başlangıç koşullarına hiç dokunulmadan (dürtülmeden / pertürbe edilmeden) çalıştırılıyor. Alansal çözünürlük şu demek: Modelin hesaplama yaptığı harita, model doğu-batı ve kuzey-güney doğrultularında her 27 km’de bir çıktı üretecek şekilde hazırlanıyor. Bu 27 km’ye modelin alansal çözünürlüğü deniyor. Senaryo runlarında bu değer yaklaşık 100 km’ye çıkıyor, yani çıktı daha az ayrıntılı hale geliyor, çözünürlük düşüyor. GFS’nin ana çalıştırmasında 192 saatin ötesindeki çıktılar, senaryolar gibi düşük çözünürlüğe sahip. Bunu, 192 saatten sonraki özellikle yağış haritalarının daha yuvarlak, kaba ve ayrıntısız çizimlerinden anlayabilirsiniz. 192 saat sonrasında modeldeki ayrıntılar pek bir şey ifade etmediğinden, bilgisayar gücünden ve zamandan tasarruf edilmesi amaçlanıyor. Harita güncellenme zamanlarında 192 saat sonrasının ilk 192’ye göre çok daha hızlı güncellenmesi de düşük çözünürlüğün bir sonucu.

Kırmızı Çizgi: Son 30 yılın (ya da 1961-1990 periyodunun, emin değilim), gösterilen enlem / boylam için ortalama 850 milibar sıcaklık değeri. Kar manyakları için not: Arzu ettiğiniz aşırılıkların Türkiye için ne kadar anormal olduğunu kırmızı çizgiye bakarak anlayabilirsiniz.

Mavi Çizgi: Kontrol çalıştırması. Model baştan sona düşük alansal çözünürlükle (100 km), yani daha az coğrafi ayrıntı kullanılarak, ama ana çalıştırmadaki gibi gerçek başlangıç koşullarıyla çalıştırılıyor. Amaç, modelin başlangıç koşullarına dokunulmadığında öte yandan çözünürlük düşük tutulduğunda ne olacağına bakmak.

Öteki Renkler: Senaryolar. Biliyorsunuz GFS, çalıştırma menzili boyunca (384 saat) her saat daha fazla küçük hatayı bünyesinde biriktiriyor, bu hatalar sonra birleşip kocaman oluyor, buna bağlı olarak modelin güvenilirliği de menzil uzadıkça düşüyor. Senaryo çalıştırmalarının yapılmasındaki amaç, başlangıç koşullarını yapay olarak hafifçe değiştirip modelin buna nasıl tepki vereceğini, biriken hataların yön ve miktarının değişen başlangıç koşullarından ne derece etkileneceğini ölçmek. Her senaryonun başlangıç koşul seti, birbirinden farklı şekilllerde dürtülüyor (pertürbe ediliyor). Sonuçta yine bütün senaryo tahminleri aynı yöne gidiyorsa bu, başlangıç koşullarından ve modelin biriktirdiği hatalardan bağımsız olarak çok güçlü bir sinyalin var olduğu anlamına geliyor. Bu sinyal de uzun süreli (5-15 günlük) tahminlere zemin oluşturabiliyor. Senaryo çalıştırmaları uzun vadede kullanıldığı ve çözünürlük o menzilde pek de önemli olmadığı için, yine zamandan ve bilgisayar gücünden tasarruf amacıyla alansal çözünürlük düşük (100 km) tutuluyor.

Gri çizgi, mavi olan kontrol çalıştırması da dahil olmak üzere tüm senaryoların ortalaması. Bu ortalamanın harita üzerinde nasıl göründüğüne şuradan bakabilirsiniz (ENS). Yani ENS, başka bir model değil, GFS Ensemble’ı (topluluğu).

1-5 günlük tahmin periyodu içerisinde, ana model çıktısını gösteren yeşil çizgi, bazen öteki senaryolara göre çok farklı çıktılar sunabiliyor. Böyle de olsa, kısa vadede yeşil çizgiye itibar etmek gerekiyor. Nedenlerini yukarıda anlattım, ayrıca şu yorumda ve şu yorumda da tartışmıştık. Öte yandan, yeşil çizginin diğerlerinden saptığı zaman neden ısrarla sıcak yönde saptığını ise doğrusu bilmiyorum. Bunu modeli yazan bilim insanlarına sormak gerekiyor. Ayrıca bu konu, İsviçre hava forumunda da tartışılmış.