Mevsimlik ve Uzun Vadeli Tahminler Genel Müdürü’müz Erdem Erdoğan‘ın yazısı…
———-

ÖZET

1- Son verilere ve gidişata göre çok büyük ihtimalle Pozitif NAO seyri devam edecek (ülkemizin özellikle batı bölgeleri için az yağış, geneli için normallerde veya normalin altında sıcaklıklar).

2- Pozitif NAO’yu iki ayrı faza ayırıp değerlendirdiğimizde… Ocak ayı ve kışın geri kalanındaki durumun, kötü [karsız] NAO fazından ziyade güzel [karlı] NAO fazına benzeme olasılığını daha fazla görüyoruz. Yani bu senenin pozitif NAO’sunun, batı bölgelerimizde berbat [karsız] geçen 2007 ve 2014 benzeri değil, 1983 ve 2000 benzeri [kar getirecek] basınç örüntülerini oluşturması daha bir muhtemeldir.

3- Stratosfer verileri de şu an için pozitif AO-NAO rejimini destekliyor. Zaman içinde yukarı seviyelerde de şartların bize kar getirme açısından daha iyi olacağını söyleyebiliriz.

Bu yazımızda, geçtiğimiz senelerde de Aralık ayının ilk bir-iki haftası içinde yaptığımız gibi, kışın geri kalanını değerlendireceğiz. Bu yılki tespitlerimizi daha bir dikkat çekici bulabilirsiniz.

Kasım ayını sıcak ve kurak geçirmemize sebep olan basınç örüntüsü Aralık ayı ile beraber değişime uğradı. Tüm Türkiye’ye yağmur, soğuk hava; iç ve yüksek illere de güzel kar yağışları geldi.

Aralık ayının ilk günlerinden itibaren ısrarcı bir pozitif Kuzey Atlantik Salınımı (NAO) rejimi belirdi. Ayın ilk yarısında kuvvetli pozitif seyredecek bu rejim, uzun vadeli tahminlere göre, tüm ay boyunca devam edecek. Böyle olursa NAO endeksi Aralık ayında ortalama +1.0 / +1.5 arasında seyretmiş olacak.

Kuvvetli pozitif NAO ile geçen bir kış deyince aklımıza ilk olarak Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa kıtasında hakim olan bir yüksek basınç, buna bağlı olarak ülkemizde normallerin altında sıcaklıklarla beraber genellikle kurak günler gelir.

İçinde bulunduğumuz 2019 Aralık ayındaki 500 hPa jeopotansiyel yüksekliklerini incelediğimizde; İskandinavya, Orta ve Batı Avrupa’da negatif anomalilerin, Türkiye ve doğusunda ise pozitif anomalilerin olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi Kuzey Atlantik’teki derin siklonların aralıksız olarak kıtaya hücum edip Kuzeybatı Avrupa’yı esir alması. 6 Aralık EPS 00Z çalıştırması, gidişatta en az ay ortasına kadar bir değişiklik olmayacağını kuvvetle işaret ediyor.

5 Aralık’ta güncellenen EPS haftalık uzun vadeli tahminlerine baktığımızda ise, 2019 yılı Aralık ayının aşağı yukarı aşağıdaki görsele benzer şekilde geçeceğini söyleyebiliyoruz.

Şimdi yavaş yavaş heyecanlı kısma gelelim. Aralık ikinci yarısı ve kışın geri kalanında neler olabilir diye düşünürken enteresan bir bulguya ulaştık.

Aralık aylarının kuvvetli pozitif NAO (+1 civarı ve üzeri) ile geçtiği yılları listeleyip, takip eden Ocak ve Şubat ayları ile birlikte grafiğe döktüğümüzde aşağıdaki görseli elde ediyoruz.

Bu grafikten elde edeceğimiz sonuç şu, 1965-1966* ve 1986-1987 kışı haricinde kuvvetli pozitif NAO ile geçen Aralık aylarını takip eden Ocak ve Şubat ayları da genellikle pozitif NAO ile geçmiş. Özellikle de NAO endeksi +1.5 ve üzerinde bir değer alırsa, kış genelinde endeksin kuvvetli pozitif seyretme ihtimali bir hayli yükseliyor. (* 1966 Aralık ayında majör bir stratosferik ısınma gerçekleşmiş).

Aralık ayında kuvvetli pozitif NAO görülen yılları sırasıyla haritaya döktüğümüzde ise şaşırtıcı bir durum keşfettik (belirgin bir örüntü olmayan yılları haritaya eklemedik). Bazı yıllarda Orta Avrupa üzerinde bir yüksek basınç görülürken, bazı yıllarda şu andaki Aralık ayında olduğu gibi Azor Yüksek basıncı batıda konumlanıp Orta Avrupa’da alçak basınç hakimiyeti görülmüş. Yani kuvvetli NAO endeksini baz alıp tek yönlü bir tahmin yapmanın doğru olmayacağını, bunun Avrupa üzerinde iki farklı fazda seyrettiğini söyleyebiliriz.

Birinci faz; Orta Avrupa’da konumlanan bir yüksek basınç ile seyreden pozitif NAO (1979, 1994, 2006, 2013, 2015) :

İkinci faz; Azor Yüksek Basıncı’nın daha batıda konumlanması sonucu Orta Avrupa’da negatif anomaliler ile seyreden pozitif NAO (1982, 1993, 1999, 2011, 2014) :

Yukarıda gördüğünüz üzere iki görsel de kuvvetli pozitif NAO ile seyreden aralık aylarının ortalamaları, ama aralarında dağlar kadar fark var. Hatta üstteki görselle alttaki görseli birbirinden çıkardığımızda Orta Avrupa’da çok yüksek bir ters korelasyon olduğunu görüyoruz:

Peki 2019 Aralık ayı hangi faza benziyor? Cevap çok net, ikinci faz.

Şimdi biraz daha adrenalin veriyoruz…

Yukarıda tespit ettiğimiz iki faza ait aralık aylarından sonra gelen ocak aylarına da bakalım dedik, yüksek bir korelasyon yakalayabiliyor muyuz? Bizce evet. 5’er tane Ocak ayının karışımı ile edilen bu haritalar gerçekten yüksek korelasyonlar çıkarıyor karşımıza.

Faz 1 (Kötü [ılık] Kış): İzlanda alçak basınç merkezinin İngiltere’de konumlandığını, Türkiye ve tüm Avrupa için tatsız bir kış olduğunu görüyoruz.

Faz 2 (Güzel [karlı] Kış): 2019 Aralık ayına benzer olan bu fazda Azor Yüksek Basınç Merkezi’nin kendi bölgesinde egemen olduğunu, bu sayede Türkiye’ye İskandinavya üzerinden kutupsal soğuk hava kütlelerinin inebildiğini görüyoruz.

Özellikle bu fazda korelasyonun biraz daha yüksek olması dikkat çekiyor. Dikkat çeken diğer husus ise 1994 kışı dışında kalan ve bu seneye benzeyebileceğini düşündüğümüz kışların Türkiye’de güzel geçtiğini görüyoruz. Mesela 1983 kışı İzmit’in kar rekorunu barındırırken, 2000 kışında iç bölgelerde birçok karlı sistemin ve uzun süreli kar örtüsünün görüldüğünü hatırlıyoruz. 2012 ve 2015 ise zaten karlı kışlar olarak hafızalarda taze, hepiniz hatırlarsınız.

Şubat ayını şu an haritaya dökmüyoruz, çünkü birinci, yani kötü fazda Ocak ayı gibi çok kötü devam ediyor, ikinci yani güzel olan fazda ise korelasyon zayıflasa da güzel devam ediyor.

Son olarak, amatör meteoroloji camiasında son zamanların en popüler konularından olan stratosferin de durumuna bakalım ve yazıyı bitirelim.

GFS ve onun demet ortalaması GEFS sayısal modelleri, Kasım ayı son günlerinden itibaren yukarı seviyelerde zonal rüzgarların zayıflamasıyla hatta ters dönmesiyle beraber kutupsal girdabın dağılmasına (negatif AO-NAO) sebep olacak bir ani stratosfer ısınması işaretleri veriyordu. Ancak işler şimdilik negatif AO lobisinin beklediği gibi gitmemiş gibi görünüyor. Kutupsal girdap kendisine yapılan bu ilk saldırıyı bertaraf edip tekrar güçlenmeye başladı (=Pozitif AO-NAO rejimi).

10 hPa jeopotansiyel yüksekliklerine ve anomalilerine bakarsak Aralık ayı başlarında İskandinavya üzerinde yer alan negatif anomalilerin şu anda Avrasya’ya tamamen yayıldığı görülüyor. ECMWF tahminine göre 10 gün sonra kutupsal girdap bir yer değiştirme (displacement) hareketiyle Sibirya – Grönland arasına çekilecek gibi görünüyor. ECMWF modelinin stratosfer verileri güvenilir olduğu için bu verinin çok fazla değişmeyeceğini söyleyebiliriz.

Eldeki verileri bire bir benzetmeye çalışmadan kullandığımızda, 2019 Aralık ayının ilk günlerinde olduğu gibi Kanada’da stratosfer ısınması olursa, yer seviyesine yansıması aşağıdaki şekilde oluyor:

İnanmasak da onsuz olmuyor, GFS uzun vadesine baktığımızda 240. Saate kadar ECMWF verisine benzer bir görüntü var. Devamında ise güç kazanmış kutupsal girdabın Aralık ayı başındaki gibi Kuzey Avrasya’ya değil, Kanada-Grönland arasına yerleşmeye çalıştığı görülüyor. Avrupa’da ise pozitif anomaliler dikkat çekiyor.

Peki yukarıdaki görüntünün yer seviyesi yansıması nasılmış bir de ona bakalım. Bizce pek bir güzel 🙂

Evet, artık yazının sonuna geldik, şimdi özet geçelim.

ÖZET

1- Son verilere ve gidişata göre çok büyük ihtimalle Pozitif NAO seyri devam edecek (ülkemizin özellikle batı bölgeleri için az yağış, geneli için normallerde veya normalin altında sıcaklıklar).

2- Pozitif NAO’yu iki ayrı faza ayırıp değerlendirdiğimizde… Ocak ayı ve kışın geri kalanındaki durumun, kötü [karsız] NAO fazından ziyade güzel [karlı] NAO fazına benzeme olasılığını daha fazla görüyoruz. Yani bu senenin pozitif NAO’sunun, batı bölgelerimizde berbat [karsız] geçen 2007 ve 2014 benzeri değil, 1983 ve 2000 benzeri [kar getirecek] basınç örüntülerini oluşturması daha bir muhtemeldir.

3- Stratosfer verileri de şu an için pozitif AO-NAO rejimini destekliyor. Zaman içinde yukarı seviyelerde de şartların bize kar getirme açısından daha iyi olacağını söyleyebiliriz.

Bakalım ilerleyen haftalar neler getirecek, ama umut var gibi.