Mevsimlik Tahminler Genel Müdürümüz Erdem Erdoğan‘ın, ekibimizin de katkılarıyla hazırladığı geleneksel Havadelisi.com Kış Tahminine hoş geldiniz. Bu seneki görsellerimiz Furkan Şensoy‘dan geldi, kendisine çok teşekkür ediyoruz, gözlerinden öpüyoruz.
————

HAYLAYTS (ÖZET VE MÜHİM KISIMLAR)

• 2020 kışında Türkiye üzerinde son iki seneye nazaran güneyli hava akımları daha az görüleceğinden, ortalama sıcaklıkların son üç senenin en düşüğü olacağını tahmin ediyoruz. Fakat 2017 gibi çok soğuk bir kış da beklemiyoruz: Batı bölgelerde normallere yakın -veya az üzerinde-, Doğu’da normalin altında sıcaklıklar muhtemeldir.
• Orta ve Doğu Akdeniz kökenli alçak basınç sistemleri bu sene pasif kalacağından, kış yağışlarının Trakya’da, ayrıca Ege ve Akdeniz’de (özellikle batısı) mevsim normallerinin altında  olacağını tahmin ediyoruz. Uzun süreli yüksek basınç hakimiyeti sebebiyle iç kesimlerde ayaz, don ve sisle de sıkça karşılaşabiliriz.
• Kuzeyden sarkacak soğukların -Karadeniz etkisi ile- kuzey ve doğu bölgelerde bol yağışa yol açacak olmaları sebebi ile Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu -özellikle doğusu- ve Güneydoğu Anadolu’nun doğusunda yağışlar mevsim normalleri ve üzerinde gerçekleşebilir.
• İstanbul’da ve Marmara Bölgesi’nin kuzeyi ve doğusunda bu kış yağışlar [Karadeniz sistemleri ile] ortalamaları yakalasa bile, bir süredir devam eden kuraklığın etkileri bahara ve gelecek yaza sarkabilir.
• Son yıllarda Şubat ayları genellikle mevsim normallerinin üzerinde sıcaklıklarla geçiyor, 2020 kışında ise geçtiğimiz senelerin aksine kışın ikinci yarısının ülkemizde daha aktif ve mevsime uygun olacağını düşünüyoruz.
• Kar açısından en şanslı bölgeler Samsun’un doğu ilçelerinden itibaren Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’nun doğusu olarak görülüyor. Ancak İstanbul’a kadar olan tüm Karadeniz sahil şeridinin bu kış yerde örtü yapabilecek en az bir sistem alma ihtimali de az değil. Ankara da bu kışı boş geçmeyecektir: Başkentin 2012 sistemleri gibi çok bol kar bırakacak sistemler görmesi zor olsa da kar severler özellikle son iki seneden sonra memnun olacaklardır. İzmir 😦

TEKNİK TEMELİN ÖZETİ

• Son birkaç yıldır Kuzey Yarımkürede 90’lı yılların ilk başlarında olduğu gibi pozitif AO-NAO’ya bağlı olarak Azor Yüksek Basıncı’nın başrolde olduğu kışlar görülüyor. Bu sene de yine genelde pozitif AO-NAO hakimiyetinde son birkaç seneye benzer bir kış geçeceğini düşünüyoruz. Öte yandan QBO ve PDO fazları, AO-NAO’nun aşırı ve sürekli pozitif olmasını destekler görünmüyor, yani durum kuraklık bakımından berbat olmaz diye ümit ediyoruz.
• Azor Yüksek Basıncının etkili olmasına paralel olarak Avrupa Kıtası genelinde sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyredeceğini tahmin ediyoruz. Azor Yüksek Basıncı’nın Orta Avrupa’ya yerleşmişken kuzeye yapacağı tırmanışlarla, Türkiye’ye zaman zaman Karadeniz üzerinden soğuk hava atakları sarkacaktır. Ancak İzlanda Alçak Basıncı’nın Azor kuzeyinde kalıcı bir baskı yaratması da muhtemel olduğundan bu soğuk hava ataklarının bir çoğu fazla gelişemeden Kırım üzerinden Doğu Karadeniz’e doğru hareket edebilir.

——————–

GEÇEN SENE BAŞARILI OLDUK MU?

Normalden çok ılık geçen 2018 kışından sonra, 2019 kışının o kadar da ılık olmayacağını, fakat bir 2017 kışı kadar soğuk da olmayacağını tahminimizde söylemiştik. Aslında yaklaştık, ancak yüksek basınç merkezinin tahmin ettiğimizden biraz daha batıda konumlanması sonucu kuzeyden inen soğuk hava dalgaları Adriyatik-Balkanlar arasını hedef aldı, biz de karlı sistemlerin hep kıyısında kaldık. Sonuç olarak yağış tahmininde çok başarılı olsak da, sıcaklık ve sistem tahminlerimizde maalesef isabet kaydedemedik.

KASIM SICAK GEÇERSE … ?

Bu seneki tahminimize ise, artık şehir efsanesine dönen “Kasım ayı normalden sıcak geçerse kış da sıcak/soğuk geçer” söylemini biraz sorgulayarak başlayalım.

Bu platform ile ilk tanıştığım dönemlerde “Atış Serbest” sayfasına yaptığım bir yorumu Ozan Hoca başlığa dönüştürdü ve benim buradaki 9 yıllık serüvenim başladı. Yazarken tekrar fark ettim ki, şaka maka 10 seneyi doldurmaya yaklaşmışım 🙂

Bahsettiğim o yazı, eski takipçilerimizin de muhtemelen hatırlayacağı, çok emek verdiğim ancak sınırlı verilerle hazırlanan ve günümüze göre yetersiz olan Sıcak Kasım Soğuk Bir Kış Demek Olmasın? başlıklı yazı idi. Aynı bu seneki gibi sıcak olan 2010 yılı Kasım ayı sonrasında 2011 kışı da normallerden sıcak geçmişti. O kışı, bir türlü gelemeyen ‘efsane’ ve bizi teğet geçen sistemlerle hatırlıyoruz.

Bu sene Ekim ayından bu yana bitmek bilmeyen sıcak ve kuru havalardan sonra daha kapsamlı bir araştırma yaptım. İstanbul Göztepe meteoroloji istasyonunun 100 yıllık (1913-2012) verilerini kullanarak, normalden en az yarım derece ılık geçen kasım aylarını ve takip eden kışlardaki sıcaklık sapmalarını aşağıdaki grafiğe döktüm:

Sizlerin de görebileceği gibi, Kasım ayı mevsim normallerinden az da çok da sıcak geçse takip eden kışlar normalden soğuk da sıcak da geçebiliyor. Yani sadece kasım ayı sıcaklıkları üzerinden giderek takip eden kışın nasıl geçeceği hakkında bir öngörüde bulunmak pek doğru bir yaklaşım değilmiş.

DENİZ SUYU SICAKLIKLARI

Bu konuyu noktalayıp, geçtiğimiz senelerdeki tahminlerimizde de kullandığımız bazı verileri inceleyelim şimdi.

15 Kasım itibarıyla deniz suyu sıcaklıklarına baktığımızda aşağıdaki gibi bir dağılım görüyoruz:

Kuzey Atlantik’te son yıllarda sıkça rastladığımız sıcak-soğuk-sıcak şeklinde bir dağılım var. Kuzeydoğu Pasifik’te ise normalden çok sıcak bir bölge görüyoruz. Nino bölgesi ise normallere yakın, hafif bir El Nino göze çarpıyor. Son mevsimlik tahminlerde, bu kışın Nino bölgesinde nötr/hafif pozitif şekilde geçeceğini görebiliyoruz. Yine daha önceki tahminlerimizde de bahsettiğimiz El Nino Modoki hadisesi ihtimali de zayıf olarak mevcut.

Unutmayalım ki El Nino / La Nina bizim coğrafyamıza uzak hadiseler, dolayısıyla, özellikle de bu seneki gibi zayıf fazlarında, kış tahmininde doğrudan dikkate alınmaları gerekmiyor.

GEÇEN YIL İLE OLAN BENZERLİK 

Biz daha yakın yerlere bakalım. Kuzey Yarımküre ve Kuzey Atlantik’te deniz suyu sıcaklıklarında benim ilk dikkatimi çeken unsur, geçen yıl ile olan benzerlik oldu. Tamamen benzemese de yakın diyebiliriz. Hatta daha eski yıllarda benzerlik olan birkaç kasım ayını karşılaştırdığımızda şöyle bir dağılım mevcuttu:

İşin içine geçen seneyi de (2018 Kasım) kattığımızda, benzer kasım aylarını takip eden kışların küresel ölçekte ortalama basınç yerleşimi şu şekilde oluyor:

İçinde bulunduğumuz 2019 Kasım ayının geneli ise, şu ana kadar geçen süre ve önümüzdeki 15 gün için olan EPS tahminleri harmanlandığında, aşağıaki gibi görünüyor:

Yukarıdakine benzer dağılım gösteren 6 tane kasım ayı ve bu seneyi karşılaştırdığımızda ciddi bir benzerlik görüyoruz. Bunların arasından daha az benzeyen üç tane kasım ayını çıkarırsak, bu harita ile neredeyse bire bir benzerlik elde ediyoruz. Bunu not edip devam edelim.

ATMOSFERİK DOLAŞIM ENDEKSLERİ (NAO vb)

Kuzey Yarımküre kış tahmininde en önemli veri NAO, yani Kuzey Atlantik Salınımı’dır. Farklı kurumların son tahminlerine göre bu kış pozitif NAO beklentisi birkaç aydır bir hayli ısrarcı. Hemen hepsi pozitif NAO tahmin ediyor.

ECMWF uzun vadeli tahminleri de Aralık ayı başlarından itibaren, kendi mevsimlik tahminlerine paralel olarak, çok kuvvetli olmayan pozitif AO-NAO trendini yakalamış görünüyor.

 

 

Aşağıdaki tabloda da görebileceğiniz üzere son sekiz yıldır kış ayları NAO endeksi ortalaması negatif olmamış, son altı kış boyunca da pozitif NAO ısrarcı olmuş. Bu eğilim bu sene de kırılmayacak izlenimini ediniyoruz.

 

Peki AO-NAO ne kadar pozitif bir seyir izleyecek? Azor Yüksek Basıncı’nın aldığı konuma göre de değişmekle biriltke, kuvvetli pozitif seyirlerde ülkemizin özellikle batı bölgelerinde normallerden soğuk ve kurak kışlar görülüyor. NAO nötre yakın pozitif seyrederse bu ilişki azalıyor, bir genelleme yapamıyoruz.

Pozitif yani batılı seyrinde pozitif NAO ile, tam tersinde ise negatif NAO ile ilişkilendirilen QBO‘daki son duruma da göz atalım. Önümüzdeki kış  QBO’nun batılı seyirden doğulu seyre bir geçiş yapacağı görülüyor.

 

Bu geçiş esnasında, daha önceki yıllarda yapılan gözlemlere göre, kutupsal girdapta zayıflamalar, bölünmeler ve yer değiştirmeler gözlenmiş. Aşağıdaki grafikte taralı alan önümüzdeki kış boyunca görülecek kısımdır:

Burada hem bölünme, hem de yer değiştirmeler hafife alınmayacak kadar mevcut. Kutupsal girdabın zayıflaması ile oluşan ani stratosferik ısınmaların bir kısmında bölünme, bir kısmında ise kutupsal girdabın yer değiştirmesi görülüyor. Kutupsal girdap ikiye bölünürse bir süreliğine aşırı negatif AO-NAO’ya paralel olarak Türkiye mevsim normallerinin üzerinde sıcaklıklar görüyor ve batı/orta bölgelerde bol yağışlı oluyor, Doğu Amerika ve Batı Avrupa şiddetli soğukların etkisi altına giriyor. Ani stratosfer ısınmaları yer değiştirme şeklinde gerçekleşirse soğukları yakalama açısından bizim kar ve soğuk bakımından şansımız biraz daha artıyor.

Yukarıdaki tahmine paralel olarak, sayısal modellerin son çalıştırmaları ani stratosferik ısınma sinyalleri veriyor.

 

ECMWF modeli de, mevsimlik tahmininin Kasım ayı güncellemesinde önümüzdeki kışın ilk yarısında kutupsal girdapta bir zayıflama olacağına işaret etmiş:

 

Bu sinyallerin gerçekten ani stratosfer ısınma yaratıp yaratmayacağı, bu gerçekleşse bile kutupsal girdabın yer değiştirmesi mi yoksa bölünmesi şeklinde mi olacağı henüz meçhul. Ancak bunun gibi kış başlangıcında zorlanmaya başlayan kutupsal girdap en kötü ihtimalle kış ortalarında ani stratosferik ısınma ile beraber dağılıyor. Bunun sonucunda, kışın bir döneminde AO-NAO endekslerinde negatif bir seyirle beraber, endeks ortalamalarının da aşırı pozitif olmayacağı çıkarımını yapabiliriz. Yani batı bölgelerin bir kısmında devam eden kuraklığın çok uzun süreli olmayacağını tahmin ediyor ve umuyoruz.

Son olarak ‘Pasifik On Yıllık Salınımı’ anlamına gelen olan PDO‘ya bakalım.

Bu endeksi 2015 ve 2017 kışı için yaptığımız tahminlerimizde de kullanmıştık. Hatta 2017 kışı için yaptığımız tahminden bir bölümü buraya alıntılayalım:

“Arşive baktığımızda 1948 yılından bu yana en yüksek pozitif değeri almış 5 Pozitif PDO kışı sırasıyla; 2015, 2003, 1987, 1984 ve 2016 kışları. Yani kuvvetli pozitif PDO, negatif AO/NAO ile birleşince Avrupa’da sert kış ihtimalini artıran bir parametre diyebiliriz.”

 

 

Peki bu sene PDO endeksinde son durum nedir? Eylül ayı ortalarından Kasım ayı ortalarına kadar negatif seyirde giden PDO endeksi, şimdi yavaş yavaş yükselmeye başlamış.

Aşağıda bulunan deniz suyu sıcaklıkları animasyonu da 19 Ekim ve 16 Kasım arasındaki değişimi veriyor, buradan da PDO’nun pozitife doğru meylettiğini anlayabiliyoruz (ABD’nin batısı ısınırken Alaska’nın güneyi soğuyor).

 

Mevsimlik tahminler bu kış için PDO’da hafif pozitif bir seyir bekliyor, arada çok net bir korelasyon olmasa da bunu da NAO endeksinin aşırı pozitife yönelmesinin önünü kesebilecek başka bir ipucu olarak sayabiliriz.