“Ozan abi neden kasırga batıya doğru hareket ediyor? Hani normalde sistemler dünyanın dönüşü nedeniyle batıdan doğuya hareket eder ama burada tam tersi oluyor bunun bilimsel açıklaması nedir? Güney yarım kürede de sistemler tersine hareket ediyorlar, ama dünya bir bütün olarak sağa dönüyor neden güneyi ile kuzeyi farklı hareket ediyor?” (SpanK’ın sorusu)

Dünyanın dönüşünden dolayı hava sistemlerinin hepsi batıdan doğuya hareket ETMİYOR. Dünyanın dönüşünden dolayı “Coriolis Etkisi” diye saptırıcı bir kuvvet oluşuyor. Bu kuvvet rüzgarları esiş yönlerine göre kuzey yarımkürede sağa, güney yarımkürede sola saptırıyor (aşağıdaki şekilde var, bunun neden böyle olduğu teknik bir konu).

Ekvator boyunca yıl boyu bir alçak basınç alanı var [çünkü güneş en kuvvetli oraya vuruyor, ısınan hava genleşerek yükseliyor ve alçak basınç alanı oluşuyor]. 30 derece kuzey ve güney enlemlerde ise buna karşılık yüksek basınç alanı oluşuyor (subtropikal – tropikaltı yüksek). Biliyorsun rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca doğru eser. Kuzey yarımkürede 30 derece enleminden Ekvator’a doğru esen kuzeyli rüzgarlar, Coriolis etkisinden dolayı esiş yönüne göre sağa doğru kıvrılarak [yukarıda var], kuzeydoğudan esen alize rüzgarlarını (NE trade winds) meydana getiriyorlar.

Bu rüzgarların doğulu bileşeni kasırgaları doğudan batıya sürüklüyor. Subtropik yüksek 30 derece kuzey enlemi boyunca sürekli olmadığı için (Azor Yükseği’ni düşün), kasırga aradan bir yerden kendine yol bulup subtropik yükseğin etrafında esen rüzgarların etkisiyle kuzeye tırmanıyor:

Nasıl ki Ekvator’da alçak basınç varsa kutuplarda da yüksek basınç var (soğuk hava ağır, basıncı yüksek). Bunlara da karşılık olarak, 60 derece enlemleri civarında kutupaltı (subpolar) alçak basınç alanları oluşuyor (mesela İzlanda Alçağı). 30 derece kuzey enleminden (yüksek basınç) 60 derece kuzey enlemine (alçak basınç) doğru esmesi gereken güneyli rüzgarlar da Coriolis Etkisi ile esiş yönünün sağına sapıyor; böylece Batı Rüzgarları (Westerlies) oluşuyor. Dolayısıyla bizim bulunduğumuz enlemlerde sistemler çoğunlukla batıdan doğuya ilerliyor. 0-30 derece kuzey enlemi arasından kuzeye tırmanıp 30 derece kuzey enlemine ulaşan kasırgaların çoğu da bu batı rüzgarlarının etkisi altına girip doğuya (kuzeydoğuya) doğru gitmeye başlıyor.

Alçak basınçların etrafındaki havayı spiral gibi döndüren şey de Coriolis Etkisi [düşününce anlayacaksın, ortadaki bir noktaya doğru her yönden esen rüzgarlar aynı yöne kıvrılırsa ne olur?].

Coriolis Etkisi Ekvator boyunca sıfır, kutuplarda maksimumdur. Dolayısıyla Ekvator’a çok yakın yerlerde (5 derece ve altı) kasırga ve tayfunlar oluşmuyor.