Eren Kısmet (kiamme) imzalı bu çalışmada, İstanbul’un kışları, 850 hPa’daki (deniz seviyesinden yaklaşık 1500 metre yüksekliğe denk gelen basınç seviyesi) sıcaklıklar üzerinden inceleniyor. İstanbul’da görülen soğuk kışları, daha önce şu ve şu yazılarda; şehir zemininde (2 metre) ölçülen sıcaklıklar bakımından incelemiştik; fakat biliyorsunuz zemin sıcaklıkları şehir ısı adasından kolayca etkilenip şehirleşmeden kaynaklanan sıcaklık artışlarını da yansıtabiliyor. Eren Kısmet’in çalışması bu bakımdan çok önemli ve dikkate değer. Tek handikapı, 850 hPa sıcaklıklarının zeminden gelen yüksek basınç kökenli (Sibirya tipi) soğukları yansıtamıyor oluşu… Yazıyı okurken bunu göz önünde bulundurunuz. Eren Bey’e bu güzel çalışması için çok teşekkür ediyoruz. – Ozan
——————-
850 hPa sıcaklığının -10 derece ve altında olduğu günlerin yıllık sayısı. Mavi çizgi ham değerler; kırmızı çizgi her bir yıl ve öncesindeki 4 yılın ortalaması, yeşil çizgi ise 95 yılın ortalaması olan 4.72 gün.
Bu çalışmayı yapmaktaki amacım İstanbul’un eski kışlarıyla ilgili detaylı bilgi sahibi olmak ve göze çarpan trendleri ortaya çıkarmak. Bunu yapmak için 2 metre sıcaklıklarını da kullanabilirdim; fakat incelediğim 1920-2014 periyodunda şehir kat kat büyüdüğü için ısı adasının etkisi analizimi bozabilirdi. O yüzden ben de, gelen sistemlerin kuvvetini daha güzel temsil edebileceğini düşündüğüm 850 mb sıcaklıklarını kullandım. Tabii bu durumda 850 hPa’da -1, -2 derecelerde kar yağdırabilen Sibirya kaynaklı sistemleri (örn: 27 Ocak 2012 veya 20 Aralık 2012) göz ardı etmiş oluyoruz.
Günlük ortalama 850 hPa sıcaklıkları için şuradaki kaynağı kullandım.
Veritabanında İstanbul’un yer aldığı 41N 29E koordinatları bulunmuyordu, ben de 42.5N 27.5E (Burgaz, Bulgaristan civarı) ve 40N 28E (Bilecik civarı) koordinatlarının verilerine ulaşıp bu ikisinin ortalamasını alarak ilerledim.
İlk paylaşacağım grafik 850 hPa sıcaklıklarının gün gün uzun yıllar (1920-2014) ortalaması.
İstanbul üzerindeki 850 hPa (1500 metre yükselik) sıcaklıklarının 1920-2014 arasındaki ortalamasının gün gün değişimi.
Bu grafikte, incelediğim 95 yıldaki verilerin her gün için olan ortalamasını, ayrıca ilgili günde 95 yıl içerisinde ölçülen maksimum ve minimum değerleri görebilirsiniz. Aşırı değerleri yok etmek adına bir de aynı grafiğin 10 günlük hareketli ortalamasını gösteren versiyonunu hazırladım, o da aşağıda. Hareketli ortalama, ilgili günde ve onun öncesindeki 9 günde ölçülen değerlerin ortalaması demek.
Bir önceki grafiğin 10 günlük hareketli ortalamalar için olan versiyonu.
Bu grafikte, mesela 10 Şubat günü için okuduğunuz değerler, 1 Şubat – 10 Şubat arasındaki günlerin ortalamasını temsil ediyor. Grafiğe bakarak İstanbul için 850 hPa sıcaklıklarının en düşük olduğu günlerin tarihsel olarak 22 Ocak – 12 Şubat günleri arasında (2004’teki sistemlerin bu günlere denk gelmesi ilginç bir tesadüf olmuş 🙂 ) gerçekleştiğini görüyoruz. Benzer şekilde en sıcak günler de 18 Temmuz – 25 Ağustos arasında.
Bazı ilginç 850 hPa istatistikleri:
*En soğuk gün: 17 Ocak 1964 (-18.8 C)
*En sıcak gün: 5 Temmuz 1921 (+26.1 C)
* En soğuk ay: Tabii ki Şubat 1985 (ortalama -7.6 C)
* En sıcak ay: Ağustos 1946 (ortalama +20.8 C) Son yılların en sıcak ayı olan Ağustos 2010’da ortalama +20.5’miş.
* En soğuk yıl: 1964 (ortalama 5.5 C)
* En sıcak yıl: 1946 (ortalama 9.2 C)
Şimdi gelelim asıl can alıcı istatistiklere. Aşağıdaki iki grafikten ilkinde 1920’den 2014’e kadar olan kışlarda 850 hPa sıcaklığının kaç gün -10 derece ve altında olduğunu görüyoruz. 850 hPa’daki -10 derece’yi, kabaca, İstanbul’un güney kıyılarında 50 metre rakımın altında (eski İstanbul’un merkezi ve halen de en yoğun yerleşimin olduğu yer) yağan karın pek fazla cıvıklaşmadan yerde birikmesi için gereken değer olarak kabul edebiliriz (yer seviyesinde çok kuvvetli soğuğun olduğu durumları burada göz ardı ediyoruz).
850 hPa sıcaklığının -10 derece ve altında olduğu günlerin yıllık sayısı. Mavi çizgi ham değerler; kırmızı çizgi her bir yıl ve önceki 4 yılın ortalaması, yeşil çizgi ise 95 yılın ortalaması olan 4.72 gün.
Bu grafikte mavi çizgi, 850 hPa’da -10 derece ve altındaki sıcaklıkların ilgili yılda kaç kez kaydedildiğini gösteriyor. Kırmızı renk de ilgili yıl ve önceki 4 yılın ortalamasını temsil ediyor. Yeşil renk ise 95 yılın ortalaması olan 4.72 günün grafikte gösterilmiş hali. Burada hemen 1929 yılı göze çarpıyor. Tam 25 gün -10 derece ve altında sıcaklıklar ölçülmüş. Bu sayı 1985’te 14, 1987 ve 2012’de 12 olmuş… 2012 yılının 1929 ve 1985’ten hemen sonra gelmesi ve 1987 ile birlikte 3. olması çok çarpıcı bir sonuç.
2012 hariç son yıllarda gerçekten çok kötü kışlar yaşıyoruz. Hareketli ortalama çizgisi (kırmızı) son 6 yıldır hep ortalamanın altında. Geçtiğimiz yıllarda da son 6 seneye benzer çok ılıman dönemler yaşanmış. Bunlardan en yakın örnek 1995-2001 arası. Bu dönemin sonrasında gerçekten efsane sistemler içeren kışlar yaşadık. 1950-1962 yılları arasında tam 13 sene hareketli ortalama genel ortalamanın üzerine çıkamamış. Bu dönemin içinde İstanbul Boğazı’nı buzların işgal ettiği 1954 kışının olması da ilginç. 1951-1955-1958 ve 1962’de 850 hPa hiç -10 derecenin altına düşmemiş! Gerçi bu 13 yıllık dönemde arada tatmin edici kışlar da yaşandığı için karseverler çok kahrolmamıştır diye düşünüyorum. İçinde bulunduğumuz dönemde son 8 yılın sadece 1’inde (2012) -10 derece altındaki gün sayısı ortalamanın üzerinde gerçekleşmiş. Bu kadar berbat bir dönem en son 1994-2001 arasında yaşanmış (8 sene üst üste ortalama altı).
Son grafik, yıllara göre kış mevsimi (Aralık-Ocak-Şubat-Mart) 850 hPa sıcaklık ortalamasını gösteriyor.
Yıllara göre, kış mevsimi (Aralık-Ocak-Şubat-Mart) 850 hPa sıcaklıkları ortalaması.
Bir öncekine benzer şekilde, mavi çizgi ilgili yılın değerini, kırmızı çizgi 5 yıllık hareketli ortalamayı, yeşil çizgiyse bütün yılların ortalamasını (-0.6 derece) temsil ediyor. Bu grafiğe göre, son 7 yıldır hareketli ortalama genel ortalamanın üzerinde. Yaşadığımız dönem son 95 yılın en sıcağı ve geçen seneki rekor kıştan sonra bu sene büyük bir mucize olmazsa (yeni bir 1929 yaşamazsak) 2015 kışından sonra 8 yıldır genel ortalamanın üzerinde oluyor olacağız.
Ben yine de ümitliyim. Şu anda şafak sökmeden önceki en karanlık dönemi yaşadığımızı düşünüyorum. Hiçbir bilimsel veriye dayanmadan söyleyebilirim ki; güzel günler yakın… 🙂
Hava Delisinin Not Defteri 
1600 yılında İzmit Körfezi’ nin donduğuna dair bilgiler var. Ayrıca çok uzun zaman önce Karadeniz’ in de donduğuna dair bir bilgi edinmiştim. İzmit Körfezi’ nin ve Karadeniz’ in donması için 850 hpa sıcaklığının tahminen ne kadar olması gerek?
Bu tarihlere ait kayıtlar yok malumunuz. Dönemin yazarlarının takdirine kalmakla birlikte bütün Karadeniz’in buzul çağı hariç donması pek mümkün gelmedi bana.
İzmit Körfezi de 850’deki belirli bir sıcaklıktan çok günlerce kalan ısrarcı soğuklarla donacaktır. Yani atıyorum kışın geneli soğuk geçer, deniz suyu sıcaklıkları şubatta 2-3 dereceyi görür ardından şimdiki gibi bir sistem gelirse donar. Ama akıntılar vesaire çok faktör var.
Aynı datayı kullanarak bir grafik daha hazırladım. Aşağıdaki grafikte ilgili tarih aralığında en az 1 gün 850 hPA sıcaklığının -10 veya -15 derecenin altında olma ihtimalini görüyorsunuz.
Örnek: 20-29 Ocak aralığında en az bir gün -10 veya altını görme ihtimalimiz %57. Bu oran 1-10 Mart’ta %22’ye iniyor.
Bu değerleri bulabilmek için izlediğim yöntem (biraz istatistik altyapısı gerektirir): “Her gün için elimdeki 94 yılın kaç tanesinde -10 derece ve altında olmuş” değerini bulup bu değeri yüzdesel olarak ifade ettim. Daha sonra kışı 9 adet 10’ar günlük periyota böldüm (29 Şubat ve 31 Mart’ı dışarıda bıraktım). Her bir periyot için bu değerlerin ortalamasını aldım. Her periyodun kendi içinde bir binomial dağılıma sahip olduğunu varsayarak, yine her bir periyot için minimum 1 gün -10 ve altında sıcaklık ölçülme olasılığını Excel’deki “binomdist” fonksiyonunu kullanarak hesapladım. Tabii burada her bir trial’ın (deneme) bir önceki ve bir sonraki denemeden bağımsız olduğu kabulü de var; bu çok fazla gerçeği yansıtmayabilir. Ama yine de makul bir yakınsama olduğunu düşünüyorum.
Kiamme hocam süpersin.
Bir de benim yer sıcaklıkları için yaptığım gibi, 850 hPa sıcaklıklarını -5 , -10, -15 şeklinde 3 kategoriye ayırıp yıllara göre gerçekleşme sayılarını grafikte gösterirsen harika olur… İstek grafik 🙂
Buyrun 🙂
Biri 1929 mu demişti?
Şahane, çok teşekkürler.
1960’da 4 gün -15 girmiş!
Bu arada gerçek “tersten efsane” 1951 sanırım… -5 bile 2 defa girmiş! Ne çile yahu 😀 2014 süper kalıyor yanında, -10’u var…
Hocam ellerinize sağlık. İstek grafikleri bu yorum altından veriyoruz sanırım 🙂
Benim aklımda da zaman serisi modelleri kullanarak acaba geçmiş verilerden önümüzdeki dönemi hangi olasılıkla tahmin ederiz sorusu var. Tabii regresif model kullanarak da hangi değişkenlerin kar olasılığını daha çok açıkladığını da analiz etmek istiyorum ama meterolojik bilgi seviyemin zayıf olması nedeniyle nereden başlasam bilemiyorum. (Bu soru tüm hocalarıma gelsin) Örneğin 850hpa sıcaklığını etkileyen en önemli değişkenler nelerdir? Böyle bir model oluşturuyor olsaydınız hangi değişkenleri modele eklerdiniz? Meteorolojik tahmin için zaman serisi modelleri kullanılıyor mu, kaynak olabilecek makale vs. önerebilir misiniz?
Mükemmel bir çalışma Kiamme, ellerine sağlık 🙂
Ellerine sağlık çok başarılı ve değerli bir çalışma olmuş. Bu arada neymiş 850 hPa -10 yoksa İstanbul ve çevre kıyı kentlerde kar kış hikayeymiş 😉 (Sibirya kökenli sinsi yer soğukları dikkate alınmayacak kadar önemsiz bir parametre kabul edilebilir bence)
Emeğinize sağlık çok güzel bir yazı olmuş. 2012 kışının en güzel kışlardan biri olduğu 850 mb sıcaklıklarından da teyit edilmiş oldu.
Eline sağlık, güzel çalışma.
Arkadaşlar güzel yorumlarınız için teşekkür ederim. Çok eğlendim bu çalışmayı yaparken 🙂
Çok emek isteyen bu ilginç olduğu kadar güzel olan çalışman için sana çok teşekkür ederim. Yazı hiç bitmesin istedim ama her güzel şey gibi bunun da sonu geldi maalesef. Eline emeğine sağlık kardeşim :=)
Çok emek harcanmış güzel bir çalışma. Teşekkürler kiamme üstat 🙂
2012 kışında İstanbul’a o kadar sık gelen -10 ve altındaki sıcaklıklara rağmen, 1 kez ciddi miktarda kar bırakması da talihsizliğimiz olsa gerek 🙂
Çok güzel olmuş emeğine sağlık.
Fakat en sıcak 850 sıcaklıklarında bir hata olabilir. 27 Haziran 2007, 25 Temmuz 2007, 13 Temmuz 2000 tarihlerindeki 850 hPa sıcaklıklarına bir kez daha bakmakta fayda var.
Teşekkür ederim.
Hata olduğunu sanmıyorum; söylediğin tarihlerdeki sıcaklıklar şu şekilde:
27 Haziran 2007: 25.6 (en sıcak 10. gün)
25 Temmuz 2007: 26 (en sıcak 5. gün)
13 Temmuz 2000: 24.7 (en sıcak 35. gün)
Bu tarihler (özellikle 27 Haziran 2007) 2m sıcaklıklarında İstanbul’un kaydedilmiş en yüksek sıcaklıklarını barındırıyor olabilir; fakat bunun en büyük sebebi ısı adası bana kalırsa. Ayrıca rüzgar yönü de çok önemli bir faktör. 27 Haziran 2007 ve 13 Temmuz 2000’de gün boyu kuvvetli poyraz esmişti diye hatırlıyorum; özellikle İstanbul’un güney kesimleri kavrulmuştu bu yüzden. 850 hPA sıcaklığı çok yüksek olsa bile o gün lodos esiyorsa İstanbul’un güney istasyonları 30 dereceyi zor buluyor.
Mesela 26 Temmuz 1939’da 850 hPA’da 26.1 derece ölçülürken yer seviyesi maksimum sıcaklığı 33.8 olmuş. Benzer şekilde 12 Ağustos 1945’te de 26,1 değeri var; o günkü maksimum 2m sıcaklığı ise 35.8 derece.
Çok teşekkürler, 2012’nin değerini bilmemiz lazım. Tuttuğumuz takımın şampiyon olması gibi bir kıştı 🙂
Eline sağlık, hepsini okudum. Bayağı emek vermişsiniz.
Ellerine emeğine sağlık.