Bir Mehmet Can Tanyeri yazısıdır (Ozan Mert Göktürk ve Erdem Erdoğan‘ın katkılarıyla)…
———————–
Hap bilgi: Önümüzdeki en az bir haftalık süreçte Türkiye’nin önce kuzeybatısında, sonra kuzey ve iç kesimlerinde mevsime göre serin günler görülecek; kuzey, iç ve doğuda bu serinliğe zaman zaman yağmur da eşlik edecek.
————————
Tam bunalmaya başladık derken, Azor Yükseği‘nin Doğu Avrupa’ya doğru genişlemesi ile İskandinavya’dan aşağı uzanan bir soğuk koridor açılıyor.
Bunun bize yansıması, -bütün özellikleri tutmasa da- bir karayelli şeklinde olacak. Belli coğrafyalarda sık gözlenen hava olaylarına isim koyulması gerektiğinden blogda daha evvelden bahsetmiştik. Kuzey Avrupa üzerinden Türkiye’ye kuzey ve kuzeybatı rüzgârları ile sokulan, sokulurken Karadeniz’den nem kazanan ve özellikle de Batı Karadeniz sahil şeridi boyunca bol miktarda yağış yapabilen basınç örüntüsünü (paternini) Karayelli olarak adlandırmıştık.
Az çok burayı takip eden hava delileri, bir karayelli sisteminin özellikle yaz sonundan bahar başına kadar deniz etkisi yağışlarını nasıl tetiklediğini ve Karadeniz sahil şeridi boyunca neden en fazla yağışın sonbaharda görüldüğünü bilirler.
Karayelli sistemleri Basra Alçağı’nın geri çekildiği ve Azor Yükseği’nin Doğu Avrupa’ya kadar genişlediği hallerde yaz ortasında da görülebilir. Hatta işin içinde deniz etkisinin olduğu yağışları yazın da yapabilmeleri mümkündür.
Dünden (Perşembe) itibaren 500 mb (denizden yaklaşık 5500 metre yükseklik) sıcaklıklarının İç Ege ve İç Anadolu’nun batısında -8 derece ve altına gerilemesi ile Kütahya, Denizli, Afyon ve Eskişehir gibi kentlerde yerel yağışlar oluşabildi. Genel olarak bölgede yer sıcaklıkları 32 derece ve üstüne çıkmaya başlayınca özellikle de dağlar üstünde konvektif hücreler oluşabiliyor. Bugün de bu öncül yağışların devamını göreceğiz.
Bugün (Cuma) öğleden sonra Trakya’da üst seviyedeki soğuma ivme kazanacak ve özellikle de Edirne dolaylarında kısa süreli gökgürültülü sağanak yağışlar etkisini gösterebilecek.
Son 10 günde görülen sıcakların etkisiyle Marmara ve Batı Karadeniz’de deniz suyu sıcaklıkları 20 derecenin üstüne çıktı; böylece hem gece sıcaklıkları, hem de fırtınalar için önemli bir etken olan yoğunlaşma sıcaklıkları belirgin şekilde artmış durumda, yüksek yoğunlaşma sıcaklığı bölgede yüksek konvektif potansiyel enerji (CAPE) ve dolayısıyla kuvvetli koşullu duraysızlık (kararsızlık) şartları oluşturmakta, örneğin yoğunlaşma sıcaklığı haritasında Batı Karadeniz üstünde yer yer 21 derecelik yoğunlaşma sıcaklığı var. Marmara’da genel olarak 17’nin üstünde:
Yoğunlaşma sıcaklığının fazla olduğu ve fazla olmaya meyilli olduğu noktalar konvektif yağışların en fazla görüleceği yerler olacak. Yani İstanbul Şile’den itibaren Batı Karadeniz bölümü boyunca uzanan alan yağış bakımından en şanslı bölge, bunun dışında Marmara’da Yalova – Çınarcık, Kırıklareli’de Kofçaz ve Demirköy dolayları yerel olarak çevrelerine göre -nem taşınımından dolayı- daha şanslı noktalar gibi görünüyor.
Sistem deniz etkisi yağışı yapabilir mi ?
Bunun için şimdiden net birşey söylememiz zor, geçen sene 17 Temmuz’da İstanbul dolaylarında saf deniz etkisi yağışları yüksek nem oranına (dolayısıyla yüksek yoğunlaşma sıcaklığına) bağlı olarak oluşabilmişti. Bu sistemde saf deniz etkisi yağışı olmayabilir ama Batı Karadeniz boyunca oluşan yağışları deniz etkisi ile kuvvetlenen yağış olarak düşünebilirsiniz. Kesin nitelendirmeyi şimdigörüyle (nowcasting) olay anında yapabiliriz.
Geçen senenin Temmuz ‘deniz etkili’si:
Bunun yanında Karadeniz’de gözlü siklon oluşumu da ihtimal dahilinde (Meteogreen‘e teşekkürler):
Gelişmeleri, örneğin diğer bölgelerde veya şehirlerde ne olacağını ve anlık durumları bu başlık altında tartışacağız. Bağımsız yorumlarınızı buraya tıklayarak, cevaplarınızı, cevap vermek istediğiniz kişinin yorumunun altındaki “Cevapla” düğmesine basarak yazabilirsiniz. Teşekkürler.
Hava Delisinin Not Defteri 
Bunlar da bulunsun bir kenarda:
30 Haziran 2013 – 19 saatlik animasyon:
1 Temmuz 2013 – Marmara’nın güneyinde deniz etkisi yağışları ve Karadeniz’de deniz etkisi ile karışık siklonik yağışlar beraber:
Tıklayınca büyür. 🙂
Yağmurun memlekenden selamlar.
Burada hava çok güzel kapalı ve yağmur yağıyor. Denizde çok olmasada dalgalar var.
Artvin Hopa Hopa 164,8 mm
İstanbul radarında aradığını bulamayanların hali…
Semih’in bu kadar soğukkanlı hareket edeceğini sanmıyorum 😀
Hazırlıklıydım ben 😀
Bu Ankara’dakilerin halinden daha da kötü. Üzülmeyin 4’ünden sonra yine ufak tefek hareketler var.
Bence yağış açısından dağ fare doğurdu sanki. Dünden beri 3 dakikalık bir yağış hariç bir damla yağış görmedim.
Katılıyorum. Bu derece bir serinlemeye bu kadar az yağış yakışmadı.
İstanbul geneli için ben de aynı görüşteyim, fakat dün akşam 22:30-23:30 arası Kadıköy civarında olanlar son yıllarda bu bölgede oluşan en güçlü fırtınalardan birine şahit oldular. Özellikle 22:45-23:00 arası ABD’deki kasırgaları andıran görüntüler yaşandı. Benim için unutulmaz anlardı gerçekten.
Bizi yarı etkileyip yarı sıyıran turuncu bir kütle vardı, Kadıköy’den karaya çıktı galiba. Şimşekler ve gök gürültüleri müthişti fakat yağış 2 kilogramı ancak buldu Florya’da.
Geçen sene mayıs ayında Tuzla-Darıca hattını vuran dolunun yağmur versiyonu gibiydi sanırım. Fakat daha kısa süreliydi. Kameralardan izledim harikaydı. Ardından benim burada da fırtına koptu.
kiamme’ye katılıyorum, çok ayrıntı vermedim ama epey korkutucuydu Kadıköy dün akşam, özellikle orajın merkezindeki rüzgarlar feciydi. Göztepe 13 kg almış, ki hiç fena değil.
Maslak’ta an itibariyle nefis bir deniz etkisi sağanağı var… Sıcaklık 19.7 derece…
Gözleriniz biraz da yaz günü Marmara’nın deniz etkisi yağışını görsün. 🙂
Tıklayın büyür. 😀
8 Ocak 2013’tekine benziyor.Karşılaştırın diye koyuyorum.
O yağışlar Bursa’da çok etkiliydi sabah.
22.45’te orajın en çılgın yeri Moda’dan geçti, arkadaşın terasından içeri kaçtık, 2 dakika kadar hortum var sandım. Yağış da çok iyiydi.
Gerçekten hayatımda 3-5 kez şahit oldugum cinste bir olaydı. Dereagzi tesislerindeki 10-11 macimizi yarıda birakmak zorunda kaldık. 1 dakikalık bir dolu yağışı da oldu. Bu havada mac yapmanın keyfi tarif edilemez. Fakat sahaya yildirim düşecek diye de korkmadım değil…
Yarın akşama doğru Anadolu Yakası başta olmak üzere Sakarya kıyılarında bulut tepe yüksekliği 2-3 km olan ve az şimşek yapan saf deniz etkisi yağışları görebiliriz.
Hatta akşama doğru olmasına gerek dahi yok. İncelemelerimi yaptım. Yarın İstanbul’da Kadıköy, Kartal, Tuzla, Bakırköy, Beşiktaş boyunca Marmara denizi, deniz etkisi sağanakları oluşturacak, bunlar radarda batıdan doğuya doğru hareket edecek.. Atmosferin dikey profilini inceledim. Yarın sabah bulut tepe yüksekliği 3000-3200 metre civarında yani sığ bir seviye bu… Kadıköy’de yarın sabah GFS’ye göre 8.3 derece 850 mb’da giriyor (garanti olsun diye 9 sayalım) ve rüzgar batılı, açısal değişimi zayıf.
Deniz etkisi olmaması için hiçbir sebep yok. İddiaya da girerim, iddiama bulut tepe yüksekliği tahminleri de dahil 🙂 Tutarsa yaz ortasında Marmara’da deniz etkisi gözlemlemiş olacağız. Tarihi bir gün!
Tıklayın büyür. 😀
Sanırım bu bahsettiğinin şu anki yağışla bir alakası yok? Akşama doğru mu olacak bu?
Florya’da 15 dakikadır şov var. Onlarca şimşek ve gök gürültüsüne şahit oluyorum. Yağış ise eh işte, durunca yağmur ölçerden kontrol edeceğim.
Siklonun esas enerji merkezini Romanya’ya kaptırdık, bütün atraksiyon orada ve 30 saat içinde Karadeniz’de göz oluşacak.
Buradan izleyebilirsiniz, radarları oldukça geniş bir alanı tarıyor.
Gösterdiğim alanda vortex kendini belli etmeye başladı.
Tıklayın büyür. 😀
Bu gece uyanık mı kalalım?
850 sıcaklığı yarın sabah İstanbul’da 10 derecenin altına iniyor, bu kadar yüksek yoğunlaşma sıcaklığı varken, El Nino’da bu kadar sıcaktan bunaldım diye şikayet ederken 12 saat içinde İstanbul’da birşeyler olmaması bence çok zor bir ihtimal.
Pikniği iptal ettik bugün sana güvenip. Akşam düğüne gidenlere şemsiye alın dedik. Yağmazsa bilmiyorum artık. 🙂
Peki madem şartlar bu kadar uygun, yağış miktarı neden bu kadar azaldı? Sabah çok daha fazlaydı. Neredeyse 15mm’ye yakındı.
Çünkü bugün 850 mb seviyesinde sıcaklık öğleden sonra 15 dereceydi. Daha esas soğuk girmedi.Asıl soğuma bu geceden itibaren başlıyor. Mesela GFS yarın sabah 09:00’da 850 mb’da sıcaklığı 8 derece gösteriyor. Senin Kartal yarın alacak esas yağışı 🙂
Havada kara bulutlar görünüp serinlemeye başladı. Aman yağmasın bu akşam, açık düğün salonunda çekimim var. 😉
Acaip bulutlar vardı ama, böyle göğe doğru gökdelen gibi çıkan. 🙂
Yağışsız atlattım düğünü. Rüzgar iyiydi, Doğu yönünde de uzakta baya şimşek çaktı bulutların üzerinde. Gelsin artik, yağsın kana kana. 🙂
Radarda İstanbul için yağışa dair hiçbir şey yok. Fos çıkmasın bu sistem de? 🙂
Amma sabırsızsın koçum, sistem aktif, sabaha kadar yolu var 😛
Haha. Çok güldüm. Dış mihrakların oyunu bunlar. Oyuna gelmeyelim.
Radarı takip edin!
İstanbul’a bu sabah geldim. Gelmez olaydım bu nasıl bir bunaltıcı havadır
Birkaç saatlik bisiklet sürmeye çıktım. Cidden ciddi derecede rahatsızlık veren bir nem var! Aşırı bunaltıyor. Esinti de şu saatlerde neredeyse yok. Hava kanımca çok fena patlayacak 😉
Ve ECMWF akşam çalıştırmasında aşırıya kayan bir 850 sıcaklık senaryosu türemiş, 3 Temmuz 12:00Z’de 9 derece falan sokmuş ama bence tutarsız, gerçek olsa şahane olur!
(Resme tıklarsanız büyür:))
Evet, beyler bayanlar!
İstanbul ve Marmara genelinde nem oranı son günlerde iyice arttı. Yüksek nemin yüksek yoğunlaşma sıcaklığı anlamına geldiğini ve bunun önemini başlıkta dikkat çekmiş ve aşağıda da açıklamıştım.
Sistemi güzel bir yayla çorbası karışımına benzetirsek, atmosferin alt seviyelerinde tencere içinde uygun karışım hazır, sadece ocağın ateşinin yakılması lâzım yani üst seviyenin soğuması havanın patlaması için son aşama!
Bu geceden itibaren üst seviyedeki sıcaklık düşüşü ivme kazanıyor. Şu sıralarda Marmara genelinde özellikle de sahile yakın yerlerde havayı puslu gibi gösteren nemli hava bu geceden itibaren görülmeye başlayacak konvektif hücrelerin ham maddesi olacak. Tahminince öğleden önce İstanbul’da da yağışlar başlamış olur. GFS modelinde Avrupa yakasına ağırlık verilmiş olsa da İstanbul’un doğusunda da batısında da görülecek.
Yarın İstanbul’da en yüksek sıcaklık ilçelere göre 23…26 arasında değişiklik gösteriyor, genellikle 24-25 dolayları… tabii yağış anı 22 falan bile ölçülür, orası başka 😀
Bu yağışların yer yer 20 mm üstünde olabileceğini düşünüyorum – Anadolu yakasında Ömerli Barajı, Çekmeköy dolayları ile, Avrupa yakasında Çatalca, Beşiktaş,(Editör Emre’ye sevgiler 😀), Şişli, tarihi yarımada tabii ki de Sarıyer bence şanslı lokasyonlar. Fakat şunu da söyleyeyim: İstanbul’da yağış bütün gün aralıksız falan yağmayacak, geniş boşluklar olabilir.
Trakya’da ise yağışlar bu geceden itibaren en çok da sabah karşı oluşması muhtemel.
1 Temmuz 2013’te ise rüzgarın artık üst seviyede de kuzeye dönmesi ile Sarıyer’den itibaren Batı Karadeniz boyunca deniz etkisi ile kuvvetlenen (sea-enhanced) yağışlar göreceğiz. Bunlar İstanbul Anadolu yakası ve Batı Karadeniz boyunca yer miktarca çok fazla yağış yapma potansiyeline sahip. Bunun ayrıntılarına yarın gireriz.
Havada toz taşınımı var mı acaba yoksa yüksek nemden mi bu sis hali?
Doktor Havadelisi, Erdem ve Beyaz Kurt. Haftaya Cuma Cumartesi Istanbul dolaylarında tahminleriniz tutmuş mu tutmamış mı kontrol ediyor olacağım.
Bilginize
Biz tahminimizin arkasındayız, bekleriz efendim 🙂
Tuzla’da şu an resmen nefes alamıyorum 😀 5 gündür %35 nemin üstünü görmemiştim. Bulutlar çok kara, arada gök gürültüleri var.
Normal koşullarda kuru hava yükselirken 100 metrede yaklaşık 0.98 derece düşer. Eğer atmosferde her 100 metrede sıcaklık en 0.98 derece düşüyorsa kuru hava yükselebilir yani konveksiyon oluşabilir. Mesela deniz seviyesinde hava 5 derecede, 1500 metrede -10 olması bu havayı kararsız yapar. Lakin, her hava kütlesinin sıcaklığı, tuttuğu su buharı miktarı ve basınç değeri birbirinden farklı olduğundan hepsi belli bir yüksekliğe kadar yükselirken, her 100 metrede 0.98 derece soğumaz. Bazı nispi nem oranı yüksek bir hava kütlesi 300 ya da 500 metre yükseldikten sonra soğuduğu için neme doyar ve artık her 100 metrede giderek daha yavaş soğumaya başlar. Ya da İç Anadolu’daki düşük nem oranına sahip bir hava kütlesi ise az su buharı taşıdığından 3100 metreye kadar bir türlü doygun hale gelemeyebilir.
Aşağıda İstanbul/Kadıköy’ün 30 Haziran 2013 06:00Z tarihli GFS modeli verilerine göre çizdirdiğim skew-t log (p) diyagramı var. (Diyagramın ne işe yaradığını bilmenize gerek yok, yalnızca göstermek istediğim noktayı anlamanız yeterli 🙂 )
Kadıköy’de yoğunlaşma sıcaklığı modele göre 19.8 derece görünüyor ve sıcaklık 24 derece, basınç 999 mb ve 500 mb -12.7 derece görünüyor. Bu değerlerdeki hava kütlesi yaklaşık ~536 metre yükseldikten sonra doygun hale geliyor. Doygun hale gelen yani artık nemli olan havanın kuru hava gibi hızlı soğumasını bekleyemeyiz. (Bu durumda 100 metrede 0.63 dereceden daha yavaş sıcaklığının düştüğü net, yoğunlaşma sıcaklığı ne fazlaysa bu düşme hızı da o kadar yavaşlar – diyagramda nem adyabat çizgisine takip ederek hava yükselmeye devam eder, doyduğu yüksekliğe de LCL denir, falan filan ayrıntıya girip sizi boğmayacağım, merak eden buradan okusun.)
(Resme tıklarsanız büyür:))
Eğer yoğunlaşma sıcaklığı fazlaysa, yer seviyesinden yükselen hava kütlesinin doymaya başladığı yükseklik seviyesi de alçalır. Örneğin çok klişe ifadeler var. Bazı kaynaklara göre deniz etkisi yağışlarının oluşumu için 850 mb ile yer seviyesi arasında 15 derece bazı kaynaklara göre ise 13 derece fark olmalı denir, ya da yer seviyesi ile 500 mb arasında 40 derece olmasını kararsızlık şartı gibi anlatır. Bunlar klişedir, yoğunlaşma sıcaklığının etkisi hesaba katılmamış yaklaşımlardır.
Yukarıdaki Kadıköy’e ait model çıktısında oynama yaparak yoğunlaşma sıcaklığını yer seviyesinde 19.8’den 14.1 dereceye düşürdüm. Sağ tarafta LCL seviyesi ~1255 metreye fırladı (2 katından daha fazla bir mesafe 😀 ) ve sonuç olarak CAPE only kısmında gösterilen konvektif potansiyel enerji 1075’ten, 1 joule değerine indir. Hava duraylı hale geldi.
İşte bu Karayelli sisteminde yoğunlaşma sıcaklığının fazla olduğu ve fazla olmaya meyilli olduğu lokasyonlarda yağışlar yoğunluk kazanacak. Dolayısıyla modeller de bu yüzden ağırlıkla Batı Karadeniz üstünde yağışı bol veriyor.
NAE coşmuş bu arada:
(Resme tıklarsanız büyür)
Süper görüntü ama onu destekleyen başka bir model yok maalesef.
NAE modeli, ECMWF ve WRF’nin Romanya açıklarında gördüğü siklonu ısrarla tam İstanbul açıklarına yerleştiriyor, bu yüzden yağışı çok fazla veriyor. 9 Eylül 2009 benzeri hava şartları yapabilecek bir felaket senaryosu o.
Harika bir yazı hazırlamışsınız, emeği geçen herkese teşekkürler.
Sistemin ne kadar yağış bırakacağını şu an kestirmek zor, zira çoğu model ayrı tellerden çalıyor hala.
Fakat, en önemlisi, diyagramları takip etmeye başladığım 2010 yazından beri, ilk defa bu kadar uzun süreli ve istikrarlı bir “mevsim normalleri altı – mevsim normalleri civarı” bir yaz diyagramına şahit oluyorum. Bunun sebebi de, son yılların aksine ısrarla pozitif fazda kalmaya devam eden Kuzey Atlantik Salınımı, yani NAO endeksi. Bu sayede Azor Yüksek Basıncı şahlandıkça şahlanıyor, serin Atlantik havasını kıta içine doğru püskürtüyor.
Ne diyelim, inşallah böyle devam eder de, hem bu yazın tadını alırız, hem de ruh halimizi bozan geçtiğimiz yazların acısını çıkartırız.