Uzun vade departman müdürümüz Erdem Erdoğan‘dan umut veren bir analiz!
——-

ÖZET

• Kuzey Kutup Bölgesi’nde toplanan soğukların aşağı enlemlere (Avrupa’ya ve bize) inmesini sağlayacak ani stratosfer ısınması süreci tamamlanmak üzere. Bu süreç geçmiş yıllarda ülkemizde kar, yağmur ve aksiyonlu havalar sağlayan süreçlere oldukça benzer olarak gelişiyor (1987, 2004, 2006 ve 2012).
• Bu sebeple kışın geri kalanında bol yağışın, aksiyonun ve sahillere bile hatırı sayılır kar yapabilecek soğuk hava kütlelerinin Türkiye’ye doğru gelme şansı arttı.

2021 kışına, aşağıdaki haritada da göreceğiniz üzere, Batı Avrupa’yı mesken tutan derin alçak basınçlar ve kuzeyimize çöreklenip gitmek bilmeyen yüksek basınç yüzünden kurak ve durgun havalarla başladık.

Ancak uzunca bir süredir takip ettiğimiz ani stratosfer ısınmasının netleşmeye başlamasıyla beraber, bu berbat basınç yerleşimi değişiyor. Geçtiğimiz hafta sonundan itibaren özlediğimiz yağışlara kavuştuk. Sayısal modeller önümüzdeki günler için soğuk hava ve kar da veriyor. Peki daha uzun vadede, kışın ikinci yarısında bizi neler bekliyor? Bunu değerlendirelim.

Daha önceki yazılarımızda da değinmiştik; ani stratosfer ısınmaları ikiye ayrılıyor, birisi displacement yani yer değiştirme, diğeri ise split yani bölünme olarak adlandırılıyor. Her iki ısınma türünde de Türkiye’nin soğuk ve kar açısından etkilendiği örnekler olsa da, güzel geçen kışların çoğunda arşivlere göre yer değiştirme türü ısınma olduğunu görebiliyoruz.

Peki bu sene beklenen ısınma nasıl gerçekleşiyor? Hemen paylaşalım. Aşağıdaki animasyonlarda 10 Ocak 2021 00Z ECMWF verilerini görüyorsunuz. Sırasıyla 10 hPa jeopotansiyel yükseklik anomalisi ve 10 hPa sıcaklık anomalisi haritaları var. Kutupsal girdap Grönland civarındaki bir yüksek basınç tarafından ikiye ayrılmadan Avrasya ve Kuzey Atlantik üzerine itiliyor. Bu görüntülerin yukarıdaki örneklerle karşılaştırmasına ve konunun uzmanlarının yaptığı yorumlara göre 2021 yılı Ocak ayında etkili olan ani stratosfer ısınmasını yer değiştirme olarak değerlendirebiliriz.

Yine, modelin son saatlerinde yüksek basıncın Avrasya’ya doğru kaydığını, ve orada aşırı bir ısınma yarattığını görüyoruz.

Arşivi tarayarak yukarıdaki stratosferik ısınmaya en benzer yılların ısınma öncesi ve sonrasındaki 10 günü de kapsayan 10 hpa jeopotansiyel yüksekliklerini birleştirip bir harita elde ediyoruz. Bakalım animasyonlardan üstte olana gerçekten benziyor mu?

Cevap: Evet benziyor. Buradan onayı aldıktan sonra da benzer ısınmaların gerçekleştiği yıllarda, ısınmadan itibaren o kışların 10 Mart tarihine kadar olan haritalarını birleştirdik ve aşağıdaki görüntüler karşımıza çıktı (1987, 2004, 2006, 2012). Haritaları paylaşmadan önce şunu söylemek istiyorum. Geçmiş kışlar baz alınarak oluşturulan bu haritalarda, 500 hPa jeopotansiyel yüksekliğinde anomali değerini 70-80 civarlarından az görüyorsanız benzerlik azdır, dikkate almayınız.

Bizim oluşturduğumuz görüntülerde benzerlik gayet yüksek çıktı. Yani şunu söyleyebiliriz, bu seneye benzer olan stratosferik ısınma kışlarında, aşağıdaki görüntüler yaşanmış. Yani kışa berbat başlasak da, önümüzdeki süreç çok heyecan verici görünüyor.

Son olarak ECMWF Uzun vadeli AO-NAO verilerine de bakarsak, dalgalı ve nötre yakın bir seyir görüyoruz ki, çok olumlu. Aşırı negatif bir seyir olsa, soğukların çoğunun Batı Avrupa’ya kaçacağını, aşırı pozitif bir seyir olsa da soğuk hava dalgalarının olgunlaşamadan doğuya süpürüleceğini biliyoruz.

2019 yılındaki ısınmada da durum benzerdi, ancak AO-NAO biraz pozitif seyir izleyince gelen sistemlerin çoğu olgunlaşamadı, bol sistem ve bol yağış olmasına rağmen ciddi bir kar yağışı göremedik. Umarım bu sene gidişatta çok keskin değişimler olmaz, biz de arkamıza yaslanıp kışın geri kalanının tadını, son üç senenin de acısını çıkarmaya bakarız.