Meraklı insanlar güzel sorular sorarlar. Okurlarımdan Kemal Sakarya, dün şöyle yazdı:
“Konuyla ilgili değil ama bir şey soracaktım.. Bugün (dün, 8 Şubat) Çerkezköy’de sıcaklık -0,4 derece iken yağmur buz ile karışık yağıyordu (görsel olarak kesin yağmur dersiniz) ama deniz kenarı Tekirdağ’da +1 derecede lapa lapa kar vardı biliyorsanız sebebini söyleyebilir misiniz…”
Kısa cevap: Kemal Bey’in Çerkezköy’de şahit olduğu, sıfırın altındaki sıcaklıklarda yağan yağmura donan yağmur (freezing rain) denir. Şimdi diyeceksiniz ki su sıfır derecede donmaz mı? Ayrıca Tekirdağ’da neden kar yağıyormuş? Şöyle izah edeyim:
” />
Dün Trakya’ya sonra da İstanbul’a bir soğuk cephe giriş yaptı. Soğuk cepheler bu açıdan kabaca böyle görünürler. Soğuk hava ılık havadan çok daha yoğun ve ağır olduğu için, ilerlerken ılık havanın altına dalar, çünkü yer çekimi onu yere daha yakın tutar. Bunun için soğuk cephenin geçtiği yerlerde geçici olarak üst seviyeler alt seviyelerden daha sıcak olabilir. Bir soğuk cephe genelde hızlı olduğundan bu ters durum çok kısa sürer, ama dünkü cephe oldukça yavaştı.
(soğuk havanın yer seviyesinden İstanbul’a girişi: saat 12)
Doğuya doğru ilerleyen kaliteli, ağır soğuk, var olan ılık havanın altına daldı. Sıcaklığı zeminde sıfır derecenin altına düşürdü. Böylece Çerkezköy’de bir süreliğine üst seviyeler alt seviyelerden daha ılık kaldı. Üst seviyelerde eriyip yağmura dönüşen tanecikler yere yaklaşınca aşırı derecede soğudular (supercooling), bazısı henüz havadayken, bazısı da donmaya zaman bulamadıkları için yere düşünce buza dönüştüler. O sırada Tekirdağ’da ise soğuk hava ılık havayı tamamen temizlemişti, onun için yağış doğrudan kar olarak oluşuyor ve denizin etkisiyle +1 derece olan yüzey sıcaklığına rağmen erimeye vakit bulamadan lapa lapa kar olarak yere düşüyordu. İstanbul’da da zeminden ilerleyen soğuk o seviyedeki su buharını sise çevirmişti (bu olaya dikkatimi çeken Metin Gerenler’e teşekkürler):
” />
Bunlar olurken DMİ ise her zamanki gibi hava çok bulutlu, yağmurlu, karla karışık yağmurlu, filan diyordu. Sisten de haber yoktu. Donan yağmur da büyük olasılıkla yönetmeliklerinde yazmıyordur, ikonlarında da dolu var, başka bir şey yok (Bir buçuk yıl sonra güncelleme: Aşağıda Yavuz Bey uyardı, tahminlerin olduğu sayfada değil ama başka bir sayfadaki ikonlar arasında “donan yağmur” varmış. Yani en azından ‘mevzuatta’ var. Düzeltirim).
Donan yağmur çok tehlikeli bir hava olayıdır. Yağmur taneleri düştükleri yerde donarlar, kardan çok daha kötü sonuçlar doğururlar, kanat şeklini bozdukları uçakları düşürebilirler.
Yani evet, sıfır derecenin altında yağmur yağabilir. Görece daha yavaş ilerleyen sıcak cephelerde daha da sık görülür, o durumda da ılık hava hafif olduğu için soğuk havanın üstüne tırmanır ve yine ters bir dikey sıcaklık görünümü oluşur.
Kar da, henüz üst seviyelerin çok soğuk olduğu ama yerin ve hemen üzerindeki ince hava tabakasının bahar güneşiyle kolayca ısındığı Mart-Nisan aylarında, hava sıcaklığı 5-6 dereceyken yağabilir. Ama tutmaz.
Hava Delisinin Not Defteri 
Donan yağmur ile ilgili farklı bir tanım okudum. Atmosferde “donma çekirdekleri” varmış. Eğer yağmur damlaları bu çekirdeklere (kendileri için uygun olanlarına) tutunamazlarsa, başka bir deyişle ortamda bu çekirdeklerden yoksa sıcaklık -35, -40 derecelere dahi düşse donmazlarmış. Bu “süper soğumuş” damlalar yere düşüp bir şeyle temas ettikleri anda donarlarmış. Seninkinden biraz farklı bu tanım. Doğru mu bu tanım da?
Link var mı bu açıklamaya? Doğrudur, ama o kadar soğumuş (supercooled) damlalar genelde uçaklar için problem diye biliyordum, yüksekte donma çekirdeği olmadığı için uçaklara yapışıp donabiliyorlar.
Link yok. Yine “Bulut Gözlemcisinin Rehberi” kitabından okudum 🙂 Kitaptaki tanım atmosfer sütunundaki sıcaklık değişimden veya senin bahsettiğin cephelerde oluşan durumdan hiç söz etmiyor. Doğrudan “donma çekirdekleri” nedeniyle olduğunu söylüyor. Her iki durumu da donan yağmur olarak kabul etmekte bence bir sorun olmamalı. Donan yağmurun farklı iki oluşma şekli neden olmasın ki?
Haklısın, zaten çelişkili bir şey olduğunu sanmıyorum. Adam basitleştirerek anlatmıştır. Ama ona daha fazla güven, sonuçta kitap yazmış 🙂
🙂 🙂
Sayın Göktürk: “Donan yağmur da büyük olasılıkla yönetmeliklerinde yazmıyordur, ikonlarında da dolu var, başka bir şey yok.” demişiniz.. Ancak, şu linkte 66 ve 67 numaralı hadiseler donan yağmur olarak hadise tablosunda mevcuttur. Aynı şekilde 56 ve 57 numaralı hadiseler de donan çisenti olarak mevcuttur. Tablo halinde şu adreste görebilirsiniz. Bu olaya klimatolojide “vergla” da denilmektedir. Bu hadise asfalt yüzeyinde, kaldırımlarda şeffaf buz tabakası oluşturduğu için gerçekten sizin de söylediğiniz gibi, çok tehlikelidir. Bu olayla bir defa Edirne’de karşılaştım ve kaydını yaptığımı iyi hatırlıyorum. “Tahmini ne kadar yapılabiliyor” konusunda birşey söyleyemeyeceğim. Sitenizi yeni gördüm ve gerçekten çok faydalı, güzel bir site olduğunu düşünüyorum. Yayınlarınızın devamını dilerim.
Yorumunuz için çok teşekkürler. Devam eden bir hadise dahi, sizin de söylediğiniz gibi tahminlerde yer bulamadığı için biraz iğneleyici ifadeler kullanmıştım, ama DMİ’nin hadise tablosunda varmış, haberdar ettiğiniz için sağ olun. Yani en azından “mevzuatta” var 🙂 Yorumlarınızı her zaman bekleriz.
Hocam DMİ’yi yoksa gerektiğinden fazla mı eleştiriyorsunuz? 🙂
Yok canım 🙂
DMİ’nin ülkemizin diğer kurumlarından çok da fazla farkı yok, hepsinde olan hantallık burda da var. Ayrıca gördüğüm çoğu eleştiride haklılık payı var.
Benim gördüğüm kadarıyla işini iyi yapmaya çalışan kişiler var. Eleştirilmek her zaman için iyidir. Yeni bir şeyler kazandırır eleştirilenlere. Eleştirilmeyenler hatasız, mükemmel olanlar değil, ya eleştirileri hazmedemeyen ve bu durumu bilinen, ya da eleştirilecek kadar da olsa bir şey yapmayanlardır. Ya da kendilerinden umudu kesilenler… DMİ’den demek ki bir şeyler bekliyoruz da eleştiriyoruz. Bence burayı takip eden DMİ çalışanları da bu durumdan memnun olmalı. Her ne kadar ben bu sitedeki bilgi birikimine çok bir şey katamasam da çok değerli arkadaşlar ve siz varsınız burada. Sizlerin bilgi birikiminden faydalanılmalı.
kanada’da meydana gelen freezing rain. Bu görüntüleri tv’de izlemiştim yer yer 15 cm buz tabakası oluşmuştu.
8 Şubat akşamı saat 19:00 gibi İstanbul Halkalı’da arabama bindim.Aracımın termometresi -1’i gösteriyordu.Ama yağış yağmur şeklindeydi.Cama vuran yağmur damlalarını temizlemek için silecekleri çalıştırdığımda bunun faydasız olduğunu gördüm.Çünkü silecekler damlaları cama dağıttığında direkt,saniyelik olarak donuyor ve camı buz tabakası kaplıyordu.Bu durum camlar ısınana kadar 15-20 dk. boyunca devam etti.Yere düşen su damlacıklarının yerde donması(freezing rain)na bir örnek olarak paylaşmak istedim.
Çok teşekkürler. İstanbul’un kapılarına dayanmış, hatta girmiş de diyebiliriz o zaman 🙂
2008’de calistigim bolgede (Kazakistan) araliksiz gun boyu etkili bir sekilde freezing rain oldu,sicaklik -3 olmasina ragmen.Parkettigimiz tum arabalar ve yerler cam gibi buzla kaplandi.Arabayla geri donemedik cuku kapilar acilmadi:)Is cikisi 5 dk lik olan kamp yerine 20 dk’da gittik.
Bu arada dmi’dekiler herhalde masalarında çay içip radyodan türkü dinliyorlardır bir yandan, araba markası, kurtlar vadisi, nema miktarı veya futbol muhabbeti de açılmış olabilir. Bunlar herhalde bu freezing rain vs gibi konulara kafa patlatmamıza anlam veremezler, neden versinler canım, sorsan bu freezing rain ne diye herhalde dövmekle tehdit eder bu bıyıklılar 🙂 Çok sevgili bıyıklılar siz oturun oturduğunuz yerde, rahatınız bozmayın.
Freezing rain ender durumlarda çok geniş alanlara da düşebiliyor ama sanırım Marmara Denizi’nin varlığı bizim buralarda böyle vaziyetleri engelliyor, Ozan bey siz ne dersiniz ? Bu freezing rain olayının termodinamiğine nasıl etki eder denizler kışın ortasinda ?
Efendim isabet buyurdunuz, su kütleleri kışın ısı kaynağı görevi görüp genel olarak soğuğun şiddetini azalttıkları için yüzeyde ya da yüzeye yakın tabakalarda suyun donmasını engelliyorlar… Suyu donduracak kadar soğuk geldiği zaman zaten bütün seviyelere gelmiş oluyor ki bu da yağışı kara çeviriyor…. İstanbul’da donan yağmur nerdeyse hiç görülmez benim bildiğim kadarıyla… Yoksa görülür mü? Bilen ya da hatırlayan varsa söylesin.
1981 yılı Şubat ayında İstanbul Aksaray’da (bilenler bilir UKİ mağazasının önünde) Sabah saat 8.30 civarıydı. Mercan yokuşundaki işime yetişmek için yürürken, siyah paltomun üzerine düşen yağmur damlalarının üzerimde buza dönüştüğünü çok net hatırlıyorum. Çok da şaşırmıştım üstelik. 15, 20 dakika bu şekilde süren yağışın ardından lapa lapa kara çevirmişti hava. Ne o günden önce, ne de o günden sonra bu olaya İstanbul’da şahit olduğumu hatırlamıyorum.
Tesadüfün böylesi, siz bu yorumu yazdıktan bir gün sonra İstanbul’da (kıyılar da dahil) donan yağmur görüldü 🙂
Florya, İstanbul – 20.12.2012, Saat: 07:16, Sıcaklık: -1C civarı.
Fotoğrafı çekerken, hem ince ince seyrek yağmur yağıyordu, hem de bulgur tanesi büyüklüğünde, şeffaf ve yağarken çıtır çıtır ses çıkartan buz parçaçıkları atıyordu.